تعداد نشریات | 23 |
تعداد شمارهها | 368 |
تعداد مقالات | 2,890 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,566,203 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,857 |
سیر تغییرات ساختهای سببی صرفی و نحوی در فارسی نو؛ پژوهشی پیکرهبنیاد | ||
مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران | ||
مقاله 2، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 27، دی 1398، صفحه 1-19 اصل مقاله (2.12 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/jlw.2019.1302 | ||
نویسندگان | ||
مریم بابااحمدی امانی* 1؛ مهرداد نغزگوی کهن2 | ||
1دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
2دانشیار گروه زبانشناسی همگانی، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران. | ||
چکیده | ||
پژوهش حاضر برای نخستینبار، ساختهای سببی صرفی و نحوی زبان فارسی نو را براساس ردهشناسی دیکسون (2012) بررسی پیکرهبنیاد کرده است ؛ ازآنجاکه تاکنون پژوهشی که در گذر زمان و براساس پیکره، به این ساختها توجّه کرده باشد، صورت نگرفته است، برآن شدیم تا در نوشتار پیش رو، درزمانی ساختهای سببی زبان فارسی نو را بررسی کنیم. برای این منظور، سی کتاب و از هر کتاب بهطور تقریبی دههزار واژه از قرون چهارم تا هفتم و همچنین دو قرن اخیر انتخاب شد؛ سپس ساختهای سببی صرفی و نحوی آنها استخراج و براساس چارچوب یادشده، ازنظر صوری تحلیل شده و قرنهای مختلف نیز ازنظر نوع فعل سببی و بسامد وقوع با یکدیگر مقایسه شدهاند. پیکرة این پژوهش شامل 772 ساخت سببی صرفی و نحوی بوده است. نتایج تحلیل پیکره نشان داد که کاربرد سازوکار نحوی محدود به قرنهای اخیر است و در قرون اوّلیه، نمونهای از این نوع ساخت یافت نشد. این مسئله با سیر تغییر زبان فارسی از زبانی ترکیبی به زبانی تحلیلی همسو است. نتیجة دیگر پژوهش آن است که کاربرد ساختهایسببی از ابتدای فارسی نو به بعد کمابیش با سیر نزولی همراه بوده است بهطوریکه در قرن سیزدهم به کمترین میزان خود میرسد و سپس دوباره در قرن اخیر، افزایش مییابد؛ همچنین نتایج تحلیل دادهها نشان میدهد کهبرخلاف ساختهای سببی نحوی که با افزایش بسامد روبهرو بودهاند، از شمار سببیهای صرفی کاسته شده است؛ بهطوریکه در فارسی نو متأخّر فعلهایی نظیر میراندن، آگاهاندن، شنواندن، گنداندن، فسراندن، پزاندن، بُراندن و فراموشاندن که در قرون اوّلیه کاربرد داشتهاند، کنار گذاشته شدهاند. | ||
کلیدواژهها | ||
ساخت سببی؛ فعل سببی؛ سببی صرفی؛ سببی نحوی؛ زبانشناسی پیکرهبنیاد | ||
مراجع | ||
ابنسینا، حسین (1331). طبیعیات: دانشنامة علائی. بهتصحیح محمد مشکوه. تهران: انجمن آثار ملّی. بلعمی، ابوعلی محمد (1353). تاریخ بلعمی. بهتصحیح محمدتقی بهار. جلد اول. تهران: تابش. ترجمة تفسیر طبری (1356). بهتصحیح حبیب یغمائی. تهران: توس. تفسیر قرآن کمبریج (1349). بهتصحیح جلال متینی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. جمالزاده، سید محمدعلی (1333). دارالمجانین. تهران: کانون معرفت. جوینی، عطاالملک (1387). تاریخ جهانگشای جوینی. بهتصحیح محمد قزوینی. تهران: هرمس. خسروی، محمدباقر (1374). شمس و طغرا. تهران: چاپ فجر اسلام. دبیرمقدم، محمد (1384 الف). ساختهای سببی در زبان فارسی.در: محمد دبیرمقدم، پژوهشهای زبانشناختی فارسی، (صص 18-82).تهران: مرکز نشر دانشگاهی. ----------- (1384 ب). فعل مرکب در زبان فارسی. در: محمد دبیرمقدم، پژوهشهای زبانشناختی فارسی (149-199). تهران: مرکز نشر دانشگاهی. درزی، علی و فاطمه کرمپور (1391). بررسی ساختهای سببی ساختواژی زبان فارسی. مجلّة پژوهشهای زبان، 3 (2)، 23-41. دولتآبادی، محمود (1352). سفر. تهران: گلشایی. راسخمهند، محمد (1386). ساخت ناگذرا در زبان فارسی. مجلّة زبان و زبانشناسی، 3 (1)، 1-20. زارعیفرد، رها و والی رضایی (1390). بررسی ردهشناختی ساختهای سببی در زبان فارسی. مجلّة زبانشناسی و گویشهای خراسان، 3 (1)، 29-50. شجاعی، راضیه و غلامحسین کریمیدوستان (1394). عوامل مؤثّر بر تناوب سببی در زبان فارسی. مجلّة جستارهای زبانی، 6 (5)،261-283. طبیبزاده، امید (1385). ظرفیت فعل و ساختهای بنیادین جمله در فارسی امروز؛ پژوهشی براساس نظریة دستور وابستگی. تهران: نشر مرکز. ----------- (1393). تناوبهای «آغازی/ سببی» و «معلوم/ مجهول» در فارسی. مجلّة ادبپژوهی، (30)، 9-28. غزالی، امام محمد (1315). نصیحت الملوک. بامقدّمه، تصحیح و حاشیة جلالالدّینهمایی. تهران: مجلس. قاضی منهاج سراج، محمد (1391). طبقات ناصری. کابل: بنیاد فرهنگ جهانداران غوری. گردیزی، محمود (1363). زین الاخبار: تاریخ گردیزی. بهتصحیح عبدالحی حبیبی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. مرادی کرمانی، هوشنگ (1384). شما که غریبه نیستید. تهران: معین. معروفی، عباس (1380). سمفونی مردگان. تهران: ققنوس. میهنی، محمد (1386). اسرار التّوحید فی مقامات الشّیخ ابی سعید. بهتصحیح محمدرضا شفیعیکدکنی. تهران: آگه. ناتلخانلری، پرویز (1353). تاریخ زبان فارسی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. هروی، علی (1346). الابنیه عن حقایق الادویه. بهتصحیح احمد بهمنیار. تهران: دانشگاه تهران. References Comrie, B. (1985). Causative Verb Formation and other Verb-Deriving Morphology. In: Timothy Shopen, Grammatical Categories and the Lexicon, 3 (pp. 309-348). Cambridge: Cambridge University Press. -------------- (1989). Language Universals and Linguistic Typology: Syntax and Morphology. Chicago: University of Chicago Press. Dabir-Moghaddam, Mohammad (1982). Syntax and Semantics of Causative Construction in Persian. Ph.D. Dissertation. University of Illinois. Dixon, R. M. W. (2000). Typology of Causative Constructions. In: R. M. W. Dixon & A. Y. Aikhenvald (Eds.), Changing Valency: Case Studies in Transitivity (pp. 30-79). Cambridge: Cambridge University Press. ------------------- (2012). Basic Linguistic Theory: Further Grammatical Topics, 3. Oxford: Oxford University Press. Gilquin, G. (2010). Corpus, Cognition and Causative Constructions. Amsterdam: John Benjamins. Haiman, J. (1985). Iconicity in Syntax. Amsterdam: John Benjamins. Kemmer, S. and A. Verhagen (1994). The Grammar of Causatives and the Conceptual Structure of Events. Cognitive Linguistics, 5 (2), 115-157. Shibatani, M. (1976). The Grammar of Causative Constructions: A Conspectus. In: Masayoshi Shibatani, Syntax and Semantics, 6, (pp. 1-40). New York: Academic Press. Shibatani, M. and P. Pardeshi (2002). The Causative Continuum. In: M. Shibatani (Ed.), the Grammar of Causation and Interpersonal Manipulation, (pp. 85-127). Amsterdam: John Benjamins. Song, J. J. (1996). Causatives and Causation: A Universal-Typological Perspective. London: Longman. ----------------- (2008). Periphrastic Causative Constructions. From: WALS 110, at http//:www.wals.info/feature/description/110. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 421 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 332 |