تعداد نشریات | 23 |
تعداد شمارهها | 368 |
تعداد مقالات | 2,890 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,566,186 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,850 |
بررسی رؤیاواره در غزلیات حافظ با رویکرد اسطورهشناختی | ||
پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
مقاله 6، دوره 1، شماره 1، خرداد 1399، صفحه 95-111 اصل مقاله (1.34 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
مجید منصوری* 1؛ حمید غلامی2 | ||
1استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا همدان | ||
2دانشآموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی | ||
چکیده | ||
رؤیاوارهها در مرز میان رؤیا و بیداری اتفاق میافتند که سرانجام منجر به کشف و شهودهای عارفانه میشوند. جریان شکلگیری رؤیاواره در اشعار حافظ پیوندی مستقیم با مبادی دینی و بنمایههای کهنالگویی و اسطورۀ بازگشت دارد. حافظ در رؤیاوارههای خود، با استمداد از ناخودآگاه فردی و جمعی و با بازگشت به «عهد ازل» و «عالم الست»، قدم در عرصۀ آفرینش آدم میگذارد. به منظور حصول به این امر، دنیای زمانمند و مکانمند در نوردیده میشود و شاعر بیرون از قید زمان و مکان به نظارۀ آفرینش مینشیند. حافظ برای بیان تأثیرگذارتر این مؤلّفهها از نماد و رمز و عناصر زیباییشناسی دیگر استفاده کرده است؛ برای نمونه کلمات «دوش» و «سحر» در شعر حافظ، بیان دیگری از روزگار الست و فضایی است که رؤیاواره در آن اتفاق میافتد و در بیشتر مواردی که حافظ کلمۀ دوش و سَحَر را آورده، پیام یا بشارتی به زبان ادبی از جانب معشوق ازلی به همراه میآورد. در این پژوهش تلاش شده است با روشی تحلیلی - استنادی و با مراجعه به کتب تحلیلی دست اوّل در این حوزه به واکاوی، برجستهکردن و بررسی ابعاد و افقهای مختلف موجود در رؤیا و اسطورۀ بازگشت مبادرت نماییم. اگرچه ابعادی از پژوهش انجام شده در آثار دیگر مورد مداقه قرار گرفته؛ امّا بررسی این مقوله با رویکرد اسطورهشناسی و روانشناسی مغفول مانده است که در این تحقیق به آن پرداخته شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
حافظ؛ رؤیا؛ رؤیاواره؛ واقعه؛ کشف؛ شهود؛ دوش؛ الست؛ ازل؛ نقد اسطوره | ||
مراجع | ||
- آشوری، داریوش، 1371، هستیشناسی، تهران: مرکز. - ابن عربی، محمدبن علی، 1385، فصوص الحکم، توضیح و تحلیل محمدعلی موحد و صمد موحد، تهران: کارنامه. - الیاده، میرچا، 1378، اسطورۀ بازگشت جاودانه، ترجمۀ بهمن سرکاراتی، تهران: قطره. - ---------،1391، اسطوره و واقعیّت، ترجمۀ مانی صالحی علامه، تهران: کتاب پارسه. - ---------، 1391، تصاویر و نمادها، ترجمۀ محمدکاظم مهاجری، تهران: کتاب پارسه. - باقینژاد، عباس، 1387، «حافظ حضور جاودانه در زمان و مکانها»، ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی، دورۀ 4، شمارة 10: 51- 77. - پورنامداریان، تقی، 1382، گمشدۀ لب دریا (تأملی در معنی و صورت شعرحافظ)، تهران: سخن. - ------------، 1374، دیدار با سیمرغ (هفت مقاله در عرفان و شعر و اندیشۀ عطّار)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - حافظ، شمسالدین محمد، 1371، دیوان، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوار. - خرمشاهی، بهاءالدین، 1387، حافظنامه، تهران: علمی فرهنگی. - --------------، 1362، ذهن و زبان حافظ، تهران: نشر نو. - رازی، نجم الدین، 1366، مرصاد العباد، به اهتمام محمدامین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی. رجایی بخارایی، احمدعلی، 1368، فرهنگ اشعار حافظ، تهران: علمی. زرینکوب، عبدالحسین، 1385، از کوچۀ رندان (دربارۀ زندگی و اندیشۀ حافظ)، تهران: سخن. - --------------، 1383، سرّ نی (نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی)، تهران: علمی. - سجادی، جعفر 1370، فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری. - سرّاج طوسی، ابونصر، 1382، اللمع فی التصوف، تصحیح و تحشیه رینولد آلن نیکلسون، ترجمۀ مهدی محبتی، تهران: اساطیر. - شایگان، داریوش، 1388، بتهای ذهنی و خاطرۀ ازلی، تهران: امیرکبیر. - صدیقیان، مهیندخت، 1366، فرهنگ واژهنمای حافظ، تهران: امیرکبیر. - صرفی، محمدرضا، 1388، «بررسی کارکردهای نمادین زمان در شعر عرفانی با تکیه بر دیوان حافظ»، نثرپژوهی ادب فارسی، ش 25، 93- 113. - عطار نیشابوری، فریدالدین، ۱۳۸۲، تذکرة الاولیا، به کوشش محمد استعلامی، تهران: زوّار. - فیست، جس و فیست و گریگوری جی، 1386، نظریههای شخصیّت، ترجمۀ یحیی سید محمدی، تهران: فروزان. - کاشانی، عبدالرزاق، 1376، اصطلاحات الصوفیّه، ترجمۀ محمدعلی مودود لاری، به کوشش دکتر گل بابا سعیدی، تهران: حوزه هنری. - کاشانی، عزّالدین، 1367، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تألیف جلال الدین همایی، تهران: هما. - کری، جرالد، 1392، نظریه و کاربست مشاوره و رواندرمانی، ترجمۀ یحیی سید محمدی، تهران: ارسباران. - کزازی، میرجلالالدین، 1387، رؤیا، حماسه، اسطوره، تهران: مرکز. - کمیلی، مختار، 1392، «خواب و رویا در دیوان حافظ»، شعر پژوهی، سال پنجم، شمارة 3: 168-188. - مرتضوی، منوچهر، 1344، مکتب حافظ، تهران: کتابخانۀ ابن سینا. - نسفی، عزالدین، 1377، الانسان الکامل، تصحیح ماریژان موله، تهران: طهوری. - ----------، 1379، بیان التنزیل، تصحیح سیدعلیاصغر میرباقریفرد، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. - یونگ، کارل گوستاو، 1389، انسان و سمبولهایش، ترجمۀ دکتر محمود سلطانیه، تهران: دیبا. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 267 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 204 |