تعداد نشریات | 23 |
تعداد شمارهها | 368 |
تعداد مقالات | 2,890 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,566,168 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,829 |
آسیبشناسی اجتماعی «زهد صوفیانه» از نگاه سعدی | ||
پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
مقاله 6، دوره 1، شماره 2، شهریور 1399، صفحه 83-99 اصل مقاله (923.13 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
ندا سادات مصطفوی* 1؛ رضا شجری2 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران | ||
2دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران | ||
چکیده | ||
تصوف، طریقۀ زاهدانهای است منشعب از عرفان که با ورع و اعراض از دنیا آغاز شده است. پیروان تصوف سعی داشتند که به سنت پیامبر (ص) و صحابه، از راه تقوا و زهد، قلب خود را از اغراض دنیوی پاک کنند تا به حقیقت دست یابند. «زهد» مورد نظر عارفان، اعراض کلی از دنیا نبوده است؛ قطع تعلق نسبت به دنیا بوده است، اما صوفیه به تدریج «ترک تعلق نسبت به دنیا» را به «ترک دنیا » تغییر دادند. آنان «زهد عارفانه» را که از نوع «زهد اسلامی» بود؛ به «رهبانیت» نزدیک کردند و موجب انواع آفات اجتماعی شدند. سعدی با آگاهی از نتایج تلخ «زهد صوفیانه» به مبارزۀ فکری با آن پرداخته و با یادآوری تعهدات اجتماعی انسان، عبادت اصلی را خدمت به خلق معرفی کرده است. در پژوهش حاضر با رویکردی استنادی و تحلیلی به اندیشههای انتقادی و آسیبشناسانۀ سعدی دربارۀ زهد پرداخته شده است. تبیین حقیقت زهد در عرفان و اسلام، بررسی علل اجتماعی- سیاسی تحریف معنای زهد، بررسی نگاه دوسویۀ سعدی به تصوف و زهد و بررسی آسیبهای اجتماعی زهد صوفیانه از نظر سعدی از اهداف این پژوهش است. براساس بررسیهای انجام گرفته در مجموع مباحث این پژوهش، چنین برداشت میشود که از دیدگاه اعتدالی سعدی هرگونه افراط در زهد، مخرب است. او ریاضتهای نامعقول صوفیان را چون عشرتطلبی اوباشان بیارزش میداند و به زهد و ورع تا آن حدی که از اسلام و سنت خارج نشود و آفت جامعه نشود، توصیه میکند؛ افزونبر این، او با آگاهی از آفات اجتماعی زهد ریایی و درباری، همراهی زهدفروشان را با اصحاب قدرت نقد کرده است. | ||
کلیدواژهها | ||
تصوف؛ عرفان؛ سعدی؛ زهد؛ جامعهگریزی؛ رهبانیت | ||
مراجع | ||
قرآن مجید. ابن فارس، ابوالحسین، 1404، معجم مقاییس اللغه، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم. اشرف امامی، علی، 1384، «زهد و رهبانیت در عرفان اسلامی»، فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 1(پاییز): 11‑46. اویسی، سید صادق، 1387، «آسیبشناسی تصوف با تأکید بر فرقۀ اویسیه»، کتاب نقد، سال دهم، شمارۀ 46 و 47 (تابستان و پاییز): 231‑257. جوهری، اسماعیل بن حماد ، 1410 ، الصحاح، بیروت: دارالعلم للملایین. حاتمی کنکبود، حبیب و دیگران، 1395، «تعریف زهد، و جایگاه و ارکان آن در نگاه معصومان (ع) و متصوفه»، پژوهشنامۀ مذاهباسلامی، سال سوم، شمارۀ 6 (پاییز و زمستان): 55‑74. خسروپناه، عبدالحسین، 1388، « آسیبشناسی تصوف سنتی»، فصلنامۀ علمی‑پژوهشی پژوهشنامۀ اخلاق، سال دوم، شمارۀ 6 (زمستان): 23‑56. دشتی، محمد. 1391. ترجمۀ نهجالبلاغۀ حضرت امیرالمؤمنین. چاپ دهم. قم: انتشارات نشتا. دهباشی، مهدی و سید علی اصغر میرباقریفرد، 1388 ، تاریخ تصوف 1، تهران: سمت. زرینکوب، عبدالحسین، 1369، ارزش میراث صوفیه، چ 6، تهران: امیرکبیر. ــــــــــــــــــــــــــــــ ،1380، دنبالۀ جستجو در تصوف ایران، چ 5، تهران: امیرکبیر. سجادی، سید ضیاءالدین، 1388، مقدمهای بر مبانی عرفان و تصوف، چ 15، تهران: سمت. سعدی شیرازی، 1373،گلستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چ 3، تهران: خوارزمی. ــــــــــــــــــ ، 1374، دیوان غزلیات، به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، ج 2، چ 8، بیجا: مهتاب. ــــــــــــــــــ ، 1379، شرح بوستان، تصحیح و توضیح: محمد خزائلی، چ 11، تهران: خوارزمی. ــــــــــــــــــ ، 1383،گزیدۀ قصاید سعدی، انتخاب و شرح: دکتر جعفر شعار، مقدمه: دکتر حسن انوری، تهران: قطره. سهروردی، شیخ شهاب الدین ،1364، عوارف المعارف، ترجمه ابومنصور عبدالمؤمن اصفهانی، به اهتمام قاسم انصاری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. سید ترابی محمودآباد، حسن و احمد ذاکری، 1389، «زمینههای زهد و تصوف در اندیشۀ حسن بصری»، عرفان اسلامی، دوره هفتم، شمارۀ 25: 207‑232. شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1384، «عرفان نگاهی هنری به الاهیات»، بخارا، شمارۀ 43: 16‑43. ــــــــــــــــــ ، محمدرضا، 1392، زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن. صفا، ذبیح اله، 1362، گنج و گنجینه، تهران: فردوس. ــــــــــــــــ ، 1371، تاریخ ادبیات در ایران، ج 3، بخش 1، چ 9، تهران: فردوس. طباطبایی، محمد حسین، 1417، المیزان فی التفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین. عقدایی، تورج، 1388، «نقد اجتماعی و آسیب شناسی تصوف در بوستان سعدی»، فصلنامۀ تخصصی عرفان، سال 5، شمارۀ 19: 73-51 غلامرضایی، محمد، 1377، سبکشناسیشعرپارسی (ازرودکیتاشاملو)، تهران :نیلوفر. غنی، قاسم، 1374، تاریخ تصوف در اسلام، چ 6، تهران: زوار. قشیری، عبدالکریم بن هوازن قشیری، 1367، ترجمۀ رسالۀ قشیریه، با تصحیحات و استدراکات: بدیع الزمان فروزانفر، چ 3، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. قمی، محسن و مرضیه سادات سجادی، 1391، «بررسی الگوی زهد اسلامی در عصر حاضر»، فصلنامۀ علمی‑ پژوهشی پژوهشنامۀ اخلاق، سال پنجم، شمارۀ 16: 6‑28. کاشانی، عزالدین محمود، 1372، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، به تصحیح جلالالدین همایی، تهران: هما. کلینی، محمد بن یعقوب، 1370، الکافی، قم: دارالکتب الاسلامی. کیوانفر، علی اکبر، 1394، «آسیبشناسی رفتار زاهدانه در ادبیات صوفیانۀ فارسی»، فصلنامۀ علمی ‑ پژوهشی پژوهشزبانوادبیاتفارسی، شمارۀ 36 (بهار): 51‑82. مجلسی، محمد باقر، 1335، بحارالانوار، ج71، قم: دارالکتب الاسلامیه. مطهری، مرتضی، 1354، سیری در نهج البلاغه، چ2، قم: مرکز مطبوعاتی دارالتبلیغ اسلامی. ــــــــــــــــــــ ، 1374، آشنایی با علوم اسلامی، کلام ، عرفان ،حکمت عملی، چ 16، تهران: انتشارات صدرا. معین، محمد، 1379، فرهنگ فارسی، چ 15، تهران :امیرکبیر. مولوی، جلالالدین محمد، 1379، مثنوی، مقدمه، تصحیح، تعلیقات و فهرست: دکتر محمد استعلامی، تهران: سخن. هاشمی، ایوب، 1385، «صوفی صافی: آسیبشناسی تصوف در آیینۀ صوفیان»، ادیان و عرفان، سال سوم، شمارۀ 10 (زمستان): 75‑88. هجویری، علیبنعثمان جلابی، 1336، کشفالمجوب، تصحیح: ژوکوفسکی، به اهتمام محمد عباسی، تهران: امیرکبیر. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، 1392، کشف المحجوب، تصحیح: محمود عابدی، تهران: سروش. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 565 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 364 |