آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 368 |
| تعداد مقالات | 2,890 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,566,212 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,869 |
جستاری در گریزگویی و گونههای آن در روایت‌های داستانی بخش پهلوانی شاهنامه | ||
| پژوهش نامه ادبیات داستانی | ||
| دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 35، تیر 1400، صفحه 57-76 اصل مقاله (1.04 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/rp.2021.5851.1272 | ||
| نویسندگان | ||
| امیر عباس عزیزی فر* 1؛ سمیه پولادی2 | ||
| 1استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران | ||
| 2دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران | ||
| چکیده | ||
| گریزگویی یا انحراف گفتاری خارج از موضوع اصلی است که نویسنده/ شاعر بنا به اغراضی آن را در خلال روایت و داستان بیان می‌کند. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی – تحلیلی - اسنادی و مطالعۀ کتابخانهای به انجام رسیده است، در پی آنیم که ضمن بیان تعریفی از گریزگویی، گونههای آن را در بخش پهلوانی شاهنامۀ فردوسی بررسی و تحلیل کنیم. پرسش محوری پژوهش این است که اساساً گریزگویی چگونه بیانی است، فردوسی در کجای روایت خود بدانها پرداخته است و شاعر چه هدف یا اهدافی را در گریزگویی پی میگیرد. پس از بررسی دریافتیم که فردوسی هم از لحاظ محتوایی و هم از جنبة ساختاری در سه بخش آغازین، میانه و پایانی حماسه‌اش به گریزگویی پرداخته است، در گونۀ آغازین، چهار مطلب گزارش شده است: در ناگزیری مرگ، ترک آز، نکوهش فرزند ناخلف و توصیفِ صِرف که نمونۀ اخیر گونهای مدخل روایت و براعت استهلال است. در بخش میانی شاعر وقفهای ایجاد کرده است تا مطلبی اخلاقی و اندرزگون بیان کند. در این بخش پنج مطلب گزارش شده است: رضا به تقدیر، تلوّن روزگار، مشعبدی روزگار، ستایش خرد و مصونیت بیگناهان. در بخش پایانی نیز ضمن اشاره به مقولههای بخش میانی، موارد پیشگفته را بیشتر حسّی و عینی کرده و بیشتر به عبرتگیری توجّه کرده است. مطالب این بخش در پنج دسته قرار دارد: تلوّن روزگار، توبیخ روزگار، ستمگری چرخ، ناگریزی مرگ و ترک آز. بیشترین گریزگویه مربوط است به احوال چرخ و روزگار و در این میان، تلوّن و بیثباتی چرخ بیشترین بسامد را داشته است. پیداست که گریزگوییهای مربوط به چرخ، تقدیر، فلک، زمان، نکوهش چرخ و مرگ بازتاب باورهای زروانی است. در گریزگویۀ مربوط به آز، نگاه فردوسی نگاهی اساطیری است و با جاندارانگاری و تجسیم این دیو، بیش از بیش انسان را از آن برحذر داشته است. نسخۀ عاجل فردوسی برای درمان آز، خردمندی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| گریزگویی؛ شاهنامه؛ فردوسی؛ بخش پهلوانی | ||
| مراجع | ||
|
آیدنلو، سجاد (1390)، دفتر خسروان (برگزیدۀ شاهنامه)، تهران: سخن.
احمدی گیوی، حسن و حسن انوری (1363)، دستور زبان فارسی، تهران: فاطمی.
بویس، مری (1376)، تاریخ کیش زرتشت: اوائل کار، ترجمۀ همایون صنعتیزاده، تهران: توس.
بهمنی مطلق، یدالله (1392)، «اندیشههای اخلاقی و تربیتی فردوسی در شاهنامه و مقایسۀ آن با نظریههای اخلاقی و تربیتی خواجه نصیر طوسی در اخلاق ناصری»، نشریۀ مطالعات نقد ادبی، شمارۀ 31، صص 55-80.
تفضلی، احمد (1354)، مینوی خرد، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
چهری، طیب؛ مسعود صفاییمقدم و منوچهر جوکار (1396)، «فضیلت وطندوستی در شاهنامه و نظریۀ فضیلت ارسطو»، فصلنامۀ مطالعات ملّی، شمارۀ 2، سال هجدهم، صص 99-114.
خالقی مطلق، جلال (1381)، «عناصر درام در برخی از داسـتانهـای شاهنامه»، مجموعـهمقـالات پهلوان و روان خردمند، به کوشش شاهرخ مسکوب، تهران: طرح نو.
------------- (1381)، سخنهای دیرینه (سی گفتار در شاهنامۀ فردوسی)، بهکوشش علی دهباشی، تهران: افکار.
خلیلی جهانتیغ، مریم و مهدی دهرامی (1390)، «ادبیّات تعلیمی و تربیتی در شاهنامه فردوسی»، پژوهشنامۀ ادبیّات تعلیمی، سال سوم، شمارۀ 11، صص 41-58.
خوئینی، عصمت و سجاد رحمتیان (1394)، «بررسی مأخذ برخی از اندرزهای شاهنامه»، متنشناسی ادب فارسی، دورۀ جدید، شمارۀ 1 (پیاپی 25)، صص 115-136.
داد، سیما (1387) فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
داوری، پریسا (1393)، «ارزشهای تعلیمی امثال شاهنامه»، نشریۀ پژوهشنامۀ ادبیّات تعلیمی، سال ششم، شمارۀ 21، صص 157-193.
دایی جواد، رضا (1350)، دستور زبان فارسی و راهنمای تجزیه و ترکیب، اصفهان: کتابفروشی شقفی (چاپخانه حبلالمتین).
دبیرسیاقی، محمد (1345)، دستور زبان فارسی، تهران: چاپخانه علیاکبر علمی.
رمضان ماهی، سمیه؛ سید محمد فدوی و حسن بلخاری (1389)، «تجلی آیینور در نگارۀ گذر سیاووش از آتش»، نشریۀ هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، شمارة 41، صص 53-62.
رودکی، جعفر بن محمد (1382)، دیوان شعر رودکی، تصحیح و شرح جعفر شعار، تهران: قطره.
زرینکوب، عبدالحسین (1371)، «خرد و خردگرایی در شاهنامه»، فصلنامۀ هستی، صص 171-174.
زنز، آر. سی (1384)، زروان یا معمای زرتشتیگری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران: امیرکبیر.
سرّامی، قدمعلی (1368)، از رنگ گل تا رنج خار، تهران: علمی- فرهنگی.
سعدی، مصلحالدین (1397)، گلستان، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
صفا، ذبیحالله (1333)، حماسهسرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.
عباسی، محمود و یعقوب فولادی (1396)، «براعت استهلالهای تغزّلگونه در شاهنامه»، فنون ادبی، شمارة 1 (پیاپی 18)، سال نهم، صص 173-186.
عطاری کرمانی، عباس (1374)، مجموعه دستور زبان و ادب فارسی نوین، تهران: چاپ و انتشارات آفرینش.
غضنفری، کلثوم (1394)، «باورهای زروانی در داستان رستم و اسفندیار»، ادب پژوهی، شمارۀ 34: صص 153- 177.
فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، براساس نسخۀ جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلام.
فرنبغ دادگی (1369)، بندهشن، ترجمۀ مهرداد بهار، تهران: توس.
کزازی، میرجلالالدین (1372)، رؤیا، حماسه، اسطوره، تهران: مرکز.
--------------- (1381)، نامۀ باستان: ویرایش و گزارش شاهنامة فردوسی، تهران: سمت.
گزیدههای زاد سپرم (1385)، ترجمۀ راشـد محصـل، تهـران: پژوهشـگاه علـوم انسـانی و مطالعـات فرهنگی.
مجتبایی، فتحالله (1352)، شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمان در ایران باستان، تهران: کاویان.
مجلسی، محمدباقر (1386)، بحار الانوار، قم: اسلامیه.
مرزبان راد، علی (1358)، دستور سودمند، تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران.
مسکوب، شاهرخ (1374)، تن پهلوان و روان خردمند، تهران: طرح نو.
مشکور، محمدجواد (1346)، دستورنامه در صرف و نحو زبان پارسی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی شرق.
معین، محمد (1388)، مزدیسنا و ادب پارسی، تهران: دانشگاه تهران.
منصوریان سرخگریه، حسین (1388)، «هویّت ملی و نوزایی فرهنگی در شاهنامه»، فصلنامۀ مطالعات ملی، شمارة 2، سال دهم، صص 75-99.
مهاجر، مهران و نبوی، محمد (1381)، واژگان ادبیّات و گفتمان ادبی، تهران: آگه.
مهرکی، ایرج و بهرامی رهنما، خدیجه (1390)، «ساختار تقدیرمحور داستانهای تراژیک شاهنامه»، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارة بیستم، صص 37-67.
نورمند، احمد (1389)، «براعت استهلال و بسامدِ آن در بعضی از منظومهها، با تحلیل ِکاربرد آن در داستان رستم و اسفندیارِ شاهنامه»، ماهنامة کتاب ماه ادبیات، شمارة 37، سال چهارم، صص 26-27.
هدایت، صادق (1356)، نیرنگستان، تهران: جاویدان.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 217 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 255 |
||