تعداد نشریات | 23 |
تعداد شمارهها | 368 |
تعداد مقالات | 2,890 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,566,161 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,825 |
تحلیل فضایی طوفانهای گردوغباری در ایران براساس ویژگیهای آبوهوایی و پوشش گیاهی | ||
جغرافیا و پایداری محیط | ||
دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 38، اردیبهشت 1400، صفحه 1-23 اصل مقاله (3.18 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/ges.2021.6478.2395 | ||
نویسندگان | ||
فرزانه برزو1؛ حسن ذوالفقاری* 1؛ جعفر معصوم پور سماکوش1؛ جلیل صحرایی2 | ||
1گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران | ||
2گروه فیزیک، دانشکده علوم، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران | ||
چکیده | ||
طوفانهای گردوغباری جزء مخاطرات اقلیمی هستند و براثر بههمخوردن تعادلهای گستردۀ اکولوژیکی رخ میدهند. موقعیّت جغرافیایی ایران در جنوب غرب آسیا و در کمربند اقلیمی خشک و نیمهخشک جهان شرایط مناسبی را برای رخداد این مخاطره فراهم آورده است. با هدف شناسایی و تحلیل فضایی طوفانهای گردوغبار در ایران، دادههای باز تحلیلی NCEP/DOE، ERA و دادههای زمینی 52 ایستگاه سینوپتیک طی دورة 36 ساله (1980 تا 2016) انتخاب شدند. شارهای گرمایی و ذخیرة انرژی سطحی با استفاده از مدل تابشی – همرفتی یکبعدی محاسبه شد. هشت متغیّر محیطی با بررسی ارتباط بین عوامل محیطی و رخداد گردوغبار با استفاده از روش همبستگی پیرسون، برای تحلیلهای فضایی چشمههای گردوغبار در ایران انتخاب شد. مکانیابی چشمههای گردوغبار با تلفیق روش تحلیل سلسلهمراتبی و روش همپوشانی شاخصها انجام و نقشههای بهدستآمده با نقشههای کاربری زمین و شاخص تفاضل گیاهی نرمالشده مطابقت داده شدند. نتایج نشان داد که ذخیرۀ انرژی سطح زمین پیش از وقوع طوفان گردوغبار، بهدلیل افزایش دمای سطحی و خشکی هوا، بالا بوده و انرژی آزادشده از راه ناپایداریهای سطحی موجب شکلگیری بادهای شدیدی در مناطق طوفانی میشود. پس از شکلگیری بادهای شدید و تخلیة انرژی، میزان ذخیرۀ انرژی سطحی در روز وقوع طوفان بهشدّت (بهطور متوسّط تا 142 وات بر متر مربع) کاهش مییابد. بخشهای جنوب و جنوب شرقی (استانهای سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بخشهای جنوبی استان فارس)، شرقی (بخش شرقی استانهای خراسان رضوی و یزد) و نواحی مرکزی ایران، پتانسیل بالایی برای تبدیل به چشمههای گردوغبار دارند. طی سالهای اخیر با افزایش تغییرات شاخص تفاضل گیاهی نرمالشده و تشدید فرسایش خاک، پتانسیل نواحی مستعدّ منشأ گردوغبار در بخشهای جنوبی، جنوب شرقی و جنوب غربی ایران افزایش یافته و اطراف دریاچة ارومیه در شمال غرب ایران و شرق دریای خزر نیز طی سالهای اخیر با تغییرات شدید در شاخص پیشگفته به نواحی مستعد منشأ گردوغبار تبدیل شدهاند. | ||
کلیدواژهها | ||
عوامل محیطی؛ مدلهای تابشی – همرفتی؛ چشمههای گردوغبار؛ تحلیل فضایی؛ ایران | ||
مراجع | ||
اسکندری دامنه، هادی؛ غلامی، حمید؛ خسروی، حسن؛ مهدوی نجفآبادی، رسول؛ خورانی، اسدالله؛ لی، جیمی (1399). مدلسازی تغییرات مکانی و زمانی کاربری و پوشش اراضی حوضة دریاچة ارومیه با استفاده از ترکیب سلول خودکار و زنجیرة مارکوف. جغرافیا و پایداری محیط، 10 (2)، 57-72. ایرانمنش، فاضل؛ عربخدری، محمود؛ مجتبی، اکرم (1384). بررسی مناطق برداشت ذرّات گردوغبار و ویژگیهای انتشار آنها در طوفانهای منطقة سیستان با استفاده از پردازش تصاویر ماهوارهای. پژوهش و سازندگی، 18 (2)، 25-33. جلالی، نادر؛ داوودی، محمدهادی؛ ایرانمنش، فاضل (1396). شناسایی منشأ و مناطق تحت تأثیر طوفانهای گردوغبار در جنوب غرب ایران با استفاده از تصاویر مادیس. مهندسی و مدیریت آبخیز، 9 (3)، 318-331. حقگو، کامران؛ رستمی، نورالدین؛ حشمتی، مسیب؛ فرامرزی، مرزبان (1396). بررسی وضعیّت بیابانزایی با استفاده از مدل ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابانزایی (مطالعة موردی: دشت گندمبان، قصرشیرین). جغرافیا و پایداری محیط، 7 (1)، 21-33. خوشاخلاق، فرامرز؛ عزیزی، قاسم؛ رحیمی، مجتبی (1391). الگوهای همدید خشکسالی و ترسالی زمستانه در جنوب غرب ایران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 12 (25)، 57-77. ذوالفقاری، حسن؛ صحرایی، جلیل؛ معصوم پور سماکوش، جعفر؛ برزو، فرزانه (1395). بررسی شار گرمای محسوس و ارتباط آن با تغییرات دما و باد طی دورۀ گرم سال در ایران. پژوهشهای جغرافیای طبیعی، 48 (3)، 431-445. رحیمی، لیلا؛ ملک محمدی، بهرام؛ یاوری، احمدرضا (1398). ارزیابی خدمات اکوسیستمی تالابها براساس طبقهبندی ساختارها و کارکردهای هیدرولوژیکی - اکولوژیکی (مطالعة موردی: تالاب شادگان). جغرافیا و پایداری محیط، 9 (1)، 51-72. رضایی قلعه، لاله؛ قربانی، خلیل (1397). تحلیل تطبیقی رفتار شاخصهای خشکسالی هواشناسی SPI و SPEI در ایستگاههای منتخب استان گلستان. هواشناسی کشاورزی، 6 (1)، 31-40. رنجبر سعادتآبادی، عباس؛ عزیزی، قاسم (1391). مطالعة الگوهای هواشناسی و شناسایی چشمههای تولید گردوغبار و مسیر حرکت ذرّات معلّق برای طوفان جولای 2009. پژوهشهای جغرافیای طبیعی، 44 (3)، 73-92. زارعی، عبدالرسول؛ مقیمی، محمدمهدی؛ بهرامی، مهدی (1396). پایش و پیشبینی خشکسالی ماهانه با استفاده از شاخص استاندارد بارش و زنجیرة مارکوف (مطالعة موردی: جنوب شرق ایران). جغرافیا و پایداری محیط، 7 (2)، 39-51. فرخزاده، بهنوش؛ منصوری، شهروز؛ سپهری، عادل (1396). تعیین میزان همبستگی بین شاخصهای پوشش گیاهی NDVI و EVI با شاخص خشکسالی هواشناسی SPI مطالعة موردی: مراتع دشتی استان گلستان. هواشناسی کشاورزی، 5 (2)، 56-65. کریمی، خدیجه؛ طاهری شهرآیینی، حمید؛ حبیبی نوخندان، مجید؛ حافظی مقدس، ناصر (1390). شناسایی خاستگاههای تولید طوفانهای گردوغباری در خاورمیانه با استفاده از سنجشازدور. پژوهشهای اقلیمشناسی، 2 (7 و 8)، 57-72. مفیدی، عباس؛ جعفری، سجاد (1390). بررسی نقش گردش عمومی جوّ بر روی خاورمیانه در وقوع طوفانهای گردوغباری تابستانه در جنوب غرب ایران. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 2 (5)، 17-45. مؤمنی، عزیز (1389). پراکنش جغرافیایی و سطح شوری منابع خاک ایران. پژوهشهای خاک (منابع آبوخاک)، 24 (3)، 203-215. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 812 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 709 |