تعداد نشریات | 23 |
تعداد شمارهها | 368 |
تعداد مقالات | 2,890 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,566,180 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,838 |
حکایت شیخ صنعان؛ الگوی لحنی حکایات بلند مثنوی معنوی | ||
پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
دوره 1، شماره 4، اسفند 1399، صفحه 17-32 اصل مقاله (1.27 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
یعقوب زارع* 1؛ میترا گلچین2 | ||
1استادیار و عضو هیئتعلمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهربابک | ||
2دانشیار و عضو گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
بهدلیل اینکه کارکردروایت در آثار تعلیمی - عرفانی مقدم بر شکل و ساختار آن است، در آغاز ادبیات روایی عرفانی و تعلیمی فارسی نیز توجه زیادی به ساختار و عناصر روایت نشده، اما با گذشت زمان توجه به این عناصر بیشتر شده است. در آثار تعلیمی روایی، لحن، مهمترین عنصر محسوب میشود؛ چون از سویی یکی از عناصر مهم روایت به شمار میرود و از دیگر سو، با توجه به لزوم ایجاد جذابیت در آثار تعلیمی برای جذب حداکثری مخاطب، عنصر لحن بیشترین کارکرد را دارد. بهکارگیری عناصر روایت با نگاه امروزی، در مثنوی معنوی بهعنوان مهمترین اثر تعلیمی عرفانی روایی فارسی، نسبت به کتابهای روایی سنایی و عطار، منسجمتر و جدّیتر است. تنها نمونۀ استثنا در این زمینه، داستان شیخ صنعان در منطقالطیر است که از نظر شکل روایت، خاصه در مباحثی مثل شخصیتپردازی، زبان، لحن و فضاسازی شباهت زیادی به مثنوی دارد و با توجه به شواهد، الگوی مولوی در پردازش حکایاتِ بلند مثنوی بوده است. لحن مناسب راوی و شخصیتها در حکایت شیخ صنعان که حاصل برایند سایر عناصر روایت محسوب میشود، الگوی لحنی مناسبی برای حکایات بلند مثنوی است. از مهمترین دلایل استحکام و شباهت لحن در این حکایت و حکایات بلند مثنوی میتوان به وزن مناسب و مشترک، تنوّع شخصیتها، گفتوگوهای زیاد و طولانی، توجّه راوی به پرداخت شخصیتها، تعداد زیاد شخصیتهای خاکستری، عدم جبههگیری و دخالت راوی در شخصیتپردازی، کلمات و اصطلاحات خاص، تنوّع و تقابل لحنی مناسب و تحکیم لحن قاطعانه بهصورت مستقیم توسط راوی اشاره کرد. | ||
کلیدواژهها | ||
روایت؛ لحن؛ مثنویمعنوی؛ منطقالطیر؛ شیخصنعان | ||
مراجع | ||
- بامشکی، سمیرا (1393)، روایتشناسی داستانهای مثنوی، چاپ دوم، تهران: هرمس. - پرینس، جرالد (1391)، روایتشناسی، شکل و کارکرد روایت، ترجمۀ محمد شهبا، تهران: مینوی خرد. - پورنامداریان، تقی (1374)، دیدار با سیمرغ (تحلیل اندیشه و هنر عطار)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - پورنامداریان، تقی (1380)، در سایۀ آفتاب، تهران: سخن. - توکلی، حمیدرضا (1391)، از اشارتهای دریا (بوطیقای روایت در مثنوی)، چاپ دوم، تهران: مروارید. - جانی، پین (1389)، سبک و لحن در داستان، ترجمۀ نیلوفر اربابی، تهران: رسش. - بلخی، جلالالدین محمد (1375)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، چاپ اول، تهران: توس. - حیدری، علی (1386)، «تحول شخصیت در حکایات مشابه مولوی و عطار»، پژوهشهای ادبی، دورۀ 4، شمارۀ 16، 93-114. - زارع، یعقوب (1397)، بررسی تطبیقی عناصر لحن و زاویۀ دید در آثار روایی سنایی، عطار و مولوی، پایاننامۀ دکتری، دانشگاه تهران. - شمیسا، سیروس (1378)، انواع ادبی، چاپ ششم، تهران: فردوس. - عطار، فریدالدین (1391)، منطقالطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمّدرضا شفیعی کدکنی، چاپ دوازدهم، تهران: سخن. - عمرانپور، محمدرضا (1384)، «عوامل ایجاد، تغییر و تنوع و نقش لحن در شعر»، پژوهشهای ادبی، شمارۀ 9 و 10، 127-150. - کشوری بخشایش، کبیره (1390)، تطبیق و تحلیل داستانهای مشترک مثنوی مولوی و مثنویهای عطار از نظر فرم ومحتوا، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، اردبیل: دانشگاه محقق اردبیلی. - گری، مارتین (1382)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، ترجمۀ منصوره شریفزاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - مجیدی، فاطمه (1384)، «ریختشناسی داستان شیخ صنعان»، پژوهشهای ادبی، دورة 2، شمارۀ 7، 145-162. مشرف، مریم (1389)، جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن. - موذنی، علیمحمد و یعقوب زارع (1397)، «بررسی عنصر لحن و کارکرد آن در الهینامه عطار»، پژوهش زبان و ادبیاتفارسی، شمارۀ چهلوهشتم، 74-47. - میرصادقی، جمال (1392)، عناصر داستان، چاپ هشتم، تهران: سخن. - یلمهها، احمدرضا (1395)، «بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران»، پژوهشنامة ادبیاتتعلیمی، دورۀ 8، شمارۀ 29، 61-90. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 338 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 147 |