آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 383 |
| تعداد مقالات | 3,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,760,774 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,950,052 |
بررسی تطبیقی بحر المحبه فی أسرار الموده و انیسالمریدین و شمس المجالس | ||
| کاوش نامه ادبیات تطبیقی | ||
| مقاله 4، دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 44، دی 1400، صفحه 39-63 اصل مقاله (1.34 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/jccl.2021.6046.2217 | ||
| نویسنده | ||
| محبوبه شمشیرگرها* | ||
| استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه ایران‌شناسی، سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، | ||
| چکیده | ||
| بحر المحبة فی أسرار المودة و أنیس المریدین و شمس المجالس، دو تفسیر صوفیانه از مؤلّفانی ناشناس هستند که در آن‌ها سوره یوسف (ع)، یکی به زبان فارسی و دیگری عربی، در ساختار و محتوایی مشابه شرح شده است؛ تا جایی که برخی فهرست نویسان، انیس المریدین را ترجمه فارسی بحر المحبة دانسته اند. نوشتار پیش رو در بررسی تطبیقی این دو اثر و کوشش برای تأیید یا رد این دیدگاه شکل گرفته است. بهنظر می رسد وجوه اشتراک متعدّد این دو اثر که در برخی وجوه، بسامد آن بالا و فراگیر است، موجب شکلگیری این تلقّی شده است؛ همچون ساختار مشترک، رجحان قصّه گویی، روش تفسیری همانند، رویکرد عرفانی ساده، روایات تفسیری مشترک، حکایتها، نکتهها و اشارتهای عرفانی همسان یا مشابه و نیز ترتیب و توالی مطالب؛ اما احصاء برخی ناهمگونیها هرچند در حجم و اهمیتی کمتر، مانندِ تفاوت در برخی ماجراهای داستانی، نام و جایگاه شخصیتهای فرعی، ایجاز و اطناب رخدادها، عبارتها و شرح‌های تفسیری، شواهد شعری، حکایتها، نکتهها و اشارتهای عرفانی، بیانگر آن است که انیس المریدین نمیتواند ترجمه ای از بحر المحبة، دستکم به معنای امروزی آن باشد. به‌ویژه آنکه، ساختار و محتوای هر دو، از لحاظ شباهتهای قابل توجّه در محتوا و ساختار، به دیگر تواریخ و تفاسیر عرفانی سدههای متقدّم در شرح این سوره نیز، مانند انیس المریدین و روضة المحبین و قصّة یوسف بسیار شبیه است. به نظر میرسد یکی از زمینههای شباهت میان انیس المریدین و بحر المحبة، بهرهمندی از مصادر و مآخذی مشترک است. وجه دیگر، به شناخت یکی از آن‌ها به‌منزلة مصدر و منبعی اصلی برای دیگری مربوط میشود که در این صورت، شاید بتوان حتّی جهت این رابطة بینازبانی را از أنیس المریدین به‌سوی بحر المحبة دانست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ادبیات تطبیقی؛ تفسیرهای قرآن؛ تفاسیر عرفانی؛ ادبیات کلاسیک؛ سوره یوسف (ع) | ||
| مراجع | ||
|
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (۱۴۱۲). المنتظم فی تاریخ الامم والملوک. دراسة وتحقیق مصطفی عبدالقادر عطا. مراجعه وتصحیح نعیم زرزور. بیروت: دار الکتب العلمیة.
أنیس المریدین و شمس المجالس (۱۳۹۸). تصحیح و تحقیق محبوبه شمشیرگرها. مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
ایرانمنش، سمانه (۱۳۹۱). روش شناسی تفسیر بحر المحبة فی أسرار المودة احمد غزالی. پایان‌نامه کارشناسیارشد علوم قرآن و حدیث. تهران: دانشگاه خوارزمی.
بحر المحبة فی أسرار المودة (۱۸۷۶). بمبئی: بینا.
بخاری، احمد بن محمد (۱۳۸۶). انس المریدین و روضـة المحبین (جلد دوم تاج القصص). با مقدّمه و تصحیح سید علی آلداود. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
بدوی، عبدالرحمن (۱۹۷۷). مؤلّفات الغزالی. کویت: وکالة المطبوعات.
پروینی، خلیل؛ دسپ، سید علی (۱۳۸۹). رویکرد عرفانی به داستان حضرت یوسف در تفاسیر عرفانی. دوفصلنامۀ ادبیات عرفانی، 2 (3)، صص ۷-۴۰.
درایتی، مصطفی (1390). فهرست گان نسخه های خطی ایران (فنخا). تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملّی ایران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۲۰). محاضرات الأدباء ومحاورات الشعراء والبلغاء. محقق عمر فاروق طباع. بیروت: شرکة دار الأرقم بن أبی الأرقم.
سلمی، محمد بن حسین (1391). حقایق التفسیر. ترجمه و شرح قاسم میر آخوری. تهران: فهرست.
طوسی، احمد بن محمد (۱۳۸۲). قصّة یوسف. به اهتمام محمد روشن. [ویراست ۳]. تهران: علمی و فرهنگی.
فراهی، معین‌الدین بن محمد (۱۳۸۴). تفسیر حدائق الحقایق (قسمت سوره یوسف). به کوشش جعفر سجادی. تهران: دانشگاه تهران.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن (۲۰۰۰). لطائف الإشارات. ابراهیم بسیونی. القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
مرعشی نجفی، سید محمود (۱۳) فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه بزرگ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره) گنجینه جهانی مخطوطات اسلامی - ایران – قم. با همکاری سید محمد اصفهانی. قم: کتابخانه بزرگ حضرت آیة الله العظمی مرعشی نجفی (ره)-گنجینه جهانی مخطوطات اسلامی.
مشار، خان بابا (۱۳۴۴). فهرست کتابهای چاپی عربی، ایران، از آغاز چاپ تاکنون، س‍ای‍ر کشورها، بیشتر از ۱۳۴۰ ه. بهبعد. تهران: بینا. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 338 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 204 |
||