آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 368 |
| تعداد مقالات | 2,890 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,566,173 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,835 |
بررسی محتوایی شعر شاعران عربی‌سرای خراسان (مطالعه موردی: جلد چهارم یتیمة الدّهر ثعالبی) | ||
| کاوش نامه ادبیات تطبیقی | ||
| مقاله 6، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 45، فروردین 1401، صفحه 103-122 اصل مقاله (1.78 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/jccl.2021.5905.2202 | ||
| نویسندگان | ||
| صغری فلاحتی* 1؛ هومن ناظمیان2؛ حسین ابویسانی2؛ محسن محسنی3؛ زهرا علی آبادی4 | ||
| 1دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. | ||
| 2دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||
| 3مدرّس زبان و ادبیات عربی، گروه ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فرهنگیان، بیرجند، ایران. | ||
| 4دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| شاید بتوان دورة تاریخی و محیط طبیعی و اجتماعی را از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در شعر دانست. قرن چهارم و پنجم که اوج رشد و شکوفایی ادب عربی در خراسان است، شاعرانی برجسته و مشهور به ادبیات عربی معرّفی کرده که همچون آینه‌ای درمقابل تأثیرات محیطی و فرهنگی دورة خود، فرهنگ و تمدّن ایرانی را در خویش بازتاب کرده است. ثعالبی از برجسته‌ترین عالمان و ادیبان خطّة خراسان، بسیاری از اشعار این دوران را در کتاب گران‌سنگ یتیمة الدّهر گردآورد. جستار حاضر با رویکرد تاریخی - اجتماعی محتوایی شعر شاعران عربی‌سرای خراسان را در جلد چهارم دیوان یتیمة الدّهر بررسی کرده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که فرهنگ و تمدّن ایران به‌صورت عام و فرهنگ خراسان به‌طور خاص بر محتوای شعر عربی تأثیری شگرف گذاشته است. از یک‌سو، عناصر فرهنگ ایرانی همچون سبک پوشش، غذاها و خوراکی‌های متداول، انواع پارچه، صنایع ایرانی، جشن‌ها و اعیاد در شعر این دوره تبلور یافته و از سوی دیگر، تأثیر این تمدّن بر قالب و صور بیانی به‌کاررفته در شعر ملموس است و شاعران بیشتر عناصر صور بیانی خود را از محسوسات گرفته‌اند و بر حسّ بینایی و رنگ‌ها تأکید ویژه داشته‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شعر خراسان؛ بررسی محتوایی؛ یتیمة الدّهر؛ ثعالبی | ||
| مراجع | ||
|
ابن خلّکان، احمد بن محمّد بن ابی‌بکر (بی‌تا). وفیات الاعیان و أنباء ابناء الزّمان. حقّقه احسان عبّاس. 8 مجلّد. بیروت: دار صادر.
ادّی شیر، السید (1386). واژه‌های فارسی عربی‌شده. ترجمة حمید طبیبیان. تهران: امیرکبیر.
الباخرزی، علی بن حسن بن علی بن ابی الطّیب (1414). دمیة القصر و عصرة أهل العصر. تحقیق و دراسة: للدکتور محمد التونجی. بیروت: دار الجیل.
بهرامی، اکرم (1350). تاریخ ایران از ظهور اسلام تا سقوط بغداد. تهران: دانشگاه تربیت معلم.
بیهقی، ابوالفضل (1383). تاریخ بیهقی. به تصحیح علی‌اکبر فیّاض. به اهتمام محمد جعفر یاحقی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
بیرونی، ابوریحان (1878). الآثار الباقیه عن القرون الخالیه. آلمان: ساخائو.
ثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل ثعالبی نیشابوری (1403). یتیمة الدّهر فی محاسن أهل العصر. شرح وتحقیق: الدکتور مفید محمد قمیحه. الطّبعة الثّالثة. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ثعالبی، ابو منصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل (1376). ثمار القلوب فی المضاف و المنسوب. ترجمة رضا انزابی‌نژاد. مشهد: دانشگاه فردوسی.
حسینی، محمدباقر (1382). جاحظ نیشابور. چاپ اول. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
حسینی، محمدباقر (1386). فیروزه‌های سخن. چاپ اول. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
خدری، سارا (1395). تأثیر تحوّلات سیاسی بر تاریخ اجتماعی نیشابور از ورود مسلمانان تا پایان دوره سامانیان. دانشگاه شهید چمران اهواز.
خسروی، محمد (1392). نقدوتحلیل وصف در ادب عربی خراسان از خلال یتیمة الدّهر ثعالبی. استاد راهنما سیدمحمدباقر حسینی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیات عرب. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا. مؤسسه لغت‌نامه دهخدا. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
رضوی، ابوالفضل؛ اشرفی، حمید (1396). زمینه‌های اجتماعی استمرار جشن‌های ایرانی در قرون نخستین اسلامی. مجلّة پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، (21)، 117-142.
زارعی، اسداله (1392). بازتاب فرهنگ پوشاک و لباس در ادبیات ایران (با نگاهی به دیوان حافظ). فصلنامه هنر علم و فرهنگ، 1 (1)، 63-72.
زمانی، کریم (1385). شرح جامع مثنوی معنوی. دفتر ششم. تهران: اطلاعات.
زیدان، جرجی (لا تا). تاریخ التمدّن الاسلامی. المجلد الخامس. بیروت: دارالمکتبة الحیاة.
سامات، لیلا (1391). نقش طبیعت و زیبایی در شعر تغزلی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیات عربی. استاد راهنما حسن دادخواه تهرانی. دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات
شریف حسینی، محمد (1378). ادب عربی در عصر سامانی. استاد راهنما دکتر محمود ابراهیمی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیات عربی. دانشگاه کردستان.
صدقی، حامد (1418). دیوان ابی‌بکر الخوارزمی. طهران: التراث المخطوط.
صفا، ذبیح‌الله (1351). تاریخ ادبیات در ایران. جلد 1. تهران، ابن‌سینا.
صفا، ذبیح‌الله (1363). تاریخ ادبیات در ایران. چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
قاری دزفولی، مریم (1387). کهن‌ترین شاعران عربی‌سرای ایرانی در حوزه خراسان و ماوراء‌النهر (براساس کتاب یتیمة الدّهر). استاد راهنما دکتر نصرالله امامی. دانشگاه شهید چمران اهواز.
قائدان، اصغر (1381). تاریخ‌نگاری ثعالبی. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، (33)، 59-66.
الکیلانی، إبراهیم (1413). مصطلحات تاریخیة مستعملة فی العصور الثلاثة الأیوبی و المملوکی و العثمانی. التراث العربی. ربیع الثانی. (49).
گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود (1363). تاریخ گردیزی، به کوشش به تصحیح و مقابلة عبدالحی حبیبی. چاپ اول. تهران: دنیای کتاب.
متز، آدام (1364). تمدّن اسلامی در قرن چهارم هجری یا رنسانس اسلامی. ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگزلو. تهران: امیرکبیر.
مدرس تبریزی، میرزا محمدعلی (1374) ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة او اللقب. تهران: شفق.
مقدّس جعفری، محمدحسن؛ عبدالله نجفی اصل (1383). پوشش ایرانیان. مجله مطالعات ایرانی، مرکز تحقیقات فرهنگی و زبان‌های ایرانی، 3 (5)، کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
ملک میرزایی، علیرضا (1390). فرهنگ ایرانی در شعر عربی شاعران ایرانی‌تبار عصر عباسی دوم. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد. دانشگاه شهید چمران اهواز. دانشکدة الهیات و معارف اسلامی.
ناجی، محمدرضا (1386). فرهنگ و تمدّن اسلامی در قلمرو سامانیان. چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
ناجی، محمدرضا (1380). سامانیان، دوره شکوفایی فرهنگ ایرانی – اسلامی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 295 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 212 |
||