آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 368 |
| تعداد مقالات | 2,890 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,566,189 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,855 |
در جست‌وجوی نشانه‌های «پیر ما» در غزلی از حافظ | ||
| پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
| دوره 3، شماره 1، فروردین 1401، صفحه 83-103 اصل مقاله (1.38 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
| سعید مزروعیان* 1؛ نعمت الله ایران‌زاده2 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران | ||
| 2دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| مضامین و تصاویر اشعار حافظ به همان میزان که برگرفته از سنت شعری پیش از خود است از شعر شاعران زمان خود نیز متأثر است. شناخت نظام حاکم بر تصویرهای شعر قرن هشتم به میزان زیادی در تحلیل مضامین حافظ راهگشای پژوهشگران است. داد و ستد شعری شاعران این دوره به حدی است که می‌توان با ردیابی مضامین و تصاویر مشترک شعری ایشان، مشخصه‌های اصلی شعر این قرن را استخراج کرد. در میان این اشتراکات لفظی و معنوی، غزلی هم‌زمینه در دیوان خواجوی کرمانی، سلمان ساوجی، ناصر بخارایی و حافظ شیرازی دیده می‌شود که با توجه به شباهت انکارناپذیر مطلع آن‌ها، می‌توان بحث‌های پژوهشگران را دربارۀ مدلول پیر ما در دیوان حافظ، سامان داد. در این تحقیق که با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی انجام شده است، برای معرفی دقیق‌تر چهرۀ پیر ما، ابتدا سابقۀ آن در غزلیات عطار کاویده شد و پس از استخراج مختصات پیر ما در غزل عطار و ترسیم چهرۀ او، این تصویر در شعر قرن هشتم با مقدمه‌ای بر گلشن راز شیخ محمود شبستری و با تمرکز بر غزلیات هم‌زمینۀ پیر ما بررسی شد. بررسی نشان داد که تطبیق چهرۀ پیر ما با شخصیت تاریخی «حسین بن منصور حلاج» ناشی از کم‌التفاتی به سنت شعری قرن هشتم و روابط بیناذهنی دخیل در خلق تصاویر شعری این دوره است. بر اساس اصل گفت‌وگوی متن‌ها با یکدیگر با شناخت و مطالعۀ دقیق دیوان شاعران هم‌عصر حافظ و نیز مفروض دانستن تأثیرپذیری و استفادۀ او از خلاقیت این شاعران علاوه بر این‌که بسیاری از ابهامات دربارۀ منابع مضامین حافظ برطرف می‌شود، می‌توان خلاقیت‌های حافظ را در سنجش با این شاعران نیز کشف کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پیر ما؛ شیخ صنعان؛ حسین بن منصور حلاج؛ حافظ شیرازی؛ عطار؛ سبک‌شناسی؛ نشانه‌شناسی | ||
| مراجع | ||
|
- احمدی، بابک (1370)، ساختار و تأویل متن، جلد دوم، تهران: مرکز.
- استعلامی، محمد (۱۳۸۲)، درس حافظ: نقد و شرح غزل‌های خواجه شمس‌الدین محمد حافظ، جلد اول، تهران: سخن.
- بخارایی، ناصر (۱۳۵۳)، دیوان اشعار ناصر بخارایی، به کوشش دکتر مهدی درخشان، تهران: سلسله انتشارات بنیاد نیکوکاری نوریانی.
- پورجوادی، نصرالله (۱۳۸۸)، «سابقۀ پیر ما در غزلی از حافظ»، جاویدان خرد، دورۀ جدید، شمارۀ سوم.
- پورنامداریان، تقی (1382)، گمشدۀ لب دریا: تأملی در معنی و صورت شعر حافظ، تهران: سخن.
- پورنامداریان، تقی (۱۳۹۴)، دیدار با سیمرغ: شعر و عرفان و اندیشه‌های عطار، ویراست ۳، چاپ ششم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- حافظ، شمس‌الدین محمد (۱۳۷۸)، حافظ، به سعی سایه، نشر ششم، تهران: کارنامه.
- حمیدیان، سعید (۱۳۸۹)، شرح شوق: شرح و تحلیل اشعار حافظ، جلد دوم، تهران: قطره.
- خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۸۰)، حافظ‌نامه: شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ، جلد اول، چاپ دوازدهم، تهران: سروش.
- خواجوی کرمانی، کمال الدین ابوالعطا محمود بن علی (۱۳۶۹)، دیوان اشعار خواجو کرمانی، به تصحیح احمد سهیلی خوانساری، چاپ دوم، تهران: پاژنگ.
- دادبه، اصغر (1370)، مقالۀ «مرگ صراحی، نماز صراحی»، حافظ‌شناسی، ج 1، شمارۀ 14، 26-41.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۶۱)، نقد ادبی، جلد اول، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
- سایه در خورشید: مجموعه مقالات کنگرۀ جهانی عطار نیشابوری (۱۳۷۴)، جلد دوم، نیشابور: آیات.
- سلمان ساوجی، خواجه جمالالدین (۱۳۸۹)، کلیات سلمان ساوجی، مقدمه و تصحیح عباسعلی وفایی، تهران: سخن.
- سودی بسنوی، محمد (۱۳۶۶)، شرح سودی بر حافظ، جلد اول، چاپ پنجم، تهران: نگاه.
- شبستری، شیخ سعدالدین محمود (1368)، گلشن راز، به اهتمام دکتر صمد موحد، تهران: طهوری.
- شمیسا، سیروس (۱۳۷۰)، سیر غزل در شعر فارسی، تهران: فردوس.
- شمیسا، سیروس (۱۳۸۸)، سبک‌شناسی شعر، چاپ چهارم از ویراست دوم، تهران: میترا.
- عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم (۱۳۸۳)، منطق‌الطیر، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
- عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم (1392)، دیوان عطار، به اهتمام و تصحیح تقی تفضلی، تهران: علمی و فرهنگی.
- عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم (1905)، تذکرهالاولیا؛ تصحیح رینولد آلن نیکلسون، جلد دوم، لیدن: مطبعۀ لیدن.
- فرزاد، مسعود (۱۳۴۹)، حافظ: صحت و کلمات و اصالت غزل‌ها (الف تا پایان ز)، جلد اول، شیراز: دانشگاه پهلوی (کانون جهانی حافظ‌شناسی).
- فلاح‌میبدی، مرتضی (۱۳۸۴)، بهره‌مندی شاعران از شاعران: از خواجوی کرمانی تا عبدالرحمان جامی، تهران: قطره.
- ماسینیون، لویی (۱۳۴۸)، قوس زندگی منصور حلاج؛ ترجمۀ عبدالغفور روان فرهادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- ماسینیون، لویی (1362)، مصائب حلاج، ترجمۀ ضیاءالدین دهشیری، بی جا: بنیاد علوم اسلامی.
- ماسینیون، ل و کراوس، پ (۱۳۶۷)، اخبار حلاج؛ ترجمه و تعلیق سیدحمید طبیبیان، تهران: اطلاعات.
- مالکی، هرمز (۱۳۸۰)، راز درون پرده: هرمنوتیک داستان شیخ صنعان، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- مرتضوی، منوچهر (1383)، مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ‌شناسی، ویرایش چهارم، تبریز: ستوده.
- هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1384)، کشف‌المحجوب، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، چاپ دوم، تهران: سروش. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 206 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 159 |
||