آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 368 |
| تعداد مقالات | 2,890 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,566,186 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,845 |
بررسی شرح‌های بیت «پیر ما گفت» با تأکید بر ابهام، در پرتو تعریف ابن ابی الاصبع و نظریه امپسن | ||
| پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
| دوره 3، شماره 2، تیر 1401، صفحه 79-94 اصل مقاله (1.38 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
| سجاد صادق وند* 1؛ قدرت الله طاهری2 | ||
| 1دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
| 2دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| بیت «پیر ما گفت...» از دیرباز محل بحث، شرح و نقد فراوان بوده است. در نگاه کلی سه رویکرد را در شرح‌های این بیت میتوان بازشناخت: الف) تلاش در معناکردن بیت با مفهوم بیخطابودن قلم صنع؛ ب) قائلبودن به تشکیک حافظ در بیخطابودن صنع؛ ج) تأکید بر ابهام و منطق خاص شعر. در این پژوهش بعد از مرور و دستهبندی شرح‌های این بیت، ابهامِ بیت به‌عنوان یکی از عناصر اصلی در رسیدن به منطق هنری در پرتو تعریف ابنابیالاصبع و امپسن بررسی شد. در بیت همانند تعریف ابنابیالاصبع دو معنای مختلف (متضاد) را میشود یافت که به لحاظ وجود قرینه هر دو موقعیت یکسانی دارند و نمیشود به قطع یکی را بر دیگری ترجیح داد. همچنین هر هفت موردی که بهگفتة امپسن سبب ایجاد ابهام در کلام میشود، به‌نوعی در این بیت حضور دارند. واژه‌های چندوجهی، تناقض و تنش و تشکیک در بیت ملاحظه میشود؛ به صورتی که ادعای پیر مبنی بر بیخطابودن قلم صنع همراه میشود با عباراتی که تناقض و چالش را سبب میشوند و قطعیتی به مخاطب انتقال نمیدهند و درنهایت میتوان ادعا کرد که شاعر هیچ نظر روشن و قاطعی نمیدهد و ادامة فرایند معنیکردن شعر برعهدة خود مخاطب گذاشته میشود؛ بنابراین حافظ طبق نظریاتِ جدید و قدیم در شعر خود به ابهام هنری دست‌یافته و با مهارت تمام، تناقض و تنش را در شعر پرورانده و درنهایت مخاطب را در معنیکردن شعر شریک کرده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حافظ؛ شعر فارسی؛ ابهام؛ ابنابیالاصبع؛ امپسن | ||
| مراجع | ||
|
- استعلامی، محمد (۱۳۹۴)، درس حافظ، تهران: سخن.
- بیگدلی، سعیدبزرگ و حاجیان، خدیجه (۱۳۸۵)، بر قلم صنع خطا رفت یا نرفت؟ فصلنامۀ پژوهشهای ادبی، شمارۀ ۱۱، ۲۷-۵۵.
- پاینده، ابوالقاسم (۱۳۹۳)، نهج‌الفصاحه (ترجمۀ احمد بانپور)، تهران: استوار.
- ﭘﻮرﻧﺎﻣﺪارﻳﺎن، ﺗﻘﻲ (1382)، ﮔﻤﺸﺪۀ ﻟﺐ درﻳﺎ، ﺗﻬﺮان، ﺳﺨﻦ.
- ثروتیان، بهروز (۱۳۸۸)، شرح غزلیات حافظ، تهران: نگاه.
- جاوید، هاشم (۱۳۷۷)، حافظ جاوید، شرح دشواری‌های ابیات و غزلیات حافظ، تهران: فروزان روز.
- ﺟﻮﻳﻨﻲ، ﻋﺰﻳﺰاﷲ (1370)، زﺑﺎن ﻏﺰل در دﻳﻮان ﺣﺎﻓﻆ و ﺷﺮح ﭼﻬﺎر ﺑﻴﺖ، ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻜﺪۀ علوم‌انسانی و ادﺑﻴﺎت ۲۹ (۴ و ۵)، 181 -173.
- حافظ شیرازی، شمسالدین محمد (۱۳۶۲)، دیوان حافظ به تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، چاپ سوم، تهران: خوارزمی.
- خطیب رهبر، خلیل (۱۳۹۱)، دیوان حافظ شیرازی به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران: صفیعلیشاه.
- ختمی لاهوری، عبدالرحمن (۱۳۷۸)، شرح عرفانی غزلهای حافظ (تصحیح و تعلیقات بهاءالدین خرمشاهی، کوروش منصوری، حسین مطیعی امین)، تهران: قطره.
- خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳)، حافظ‌نامه (بخش اول)، تهران: شرکت علمی و فرهنگی و سروش.
- حمیدیان، سعید (۱۳۸۹)، شرح شوق: شرح و تحلیل بر اشعار حافظ (جلد سوم)، تهران: قطره.
- دادبه، اصغر (۱۳۸۳)، حافظ‌شناسی: پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت؛ خطای قلم صنع در منطق شعر، ماهنامه حافظ، شمارۀ ۱۰، دی ۱۳۸۳، ۴۶-۵۰.
- دشتی، علی (۱۳۸۰)، نقشی از حافظ، تهران: اساطیر.
- ذوالنور، رحیم (۱۳۸۱)، در جست‌وجوی حافظ، تهران: زوار.
- سودی بسنوی، احمد (۱۳۴۲)، شرح سودی بر حافظ (ترجمۀ عصمت ستارزاده)، تهران: ناشرمؤلف.
- شمیسا، سیروس (1371)، «ﻗﻠﻢ ﺻﻨﻊ»، ﮔﻠﭽﺮخ، ۱ (۱)، 50-۵۳.
- شیخ صدوق، محمد بن علی (۱۳۹۶)، الخصال (ترجمۀ هادی خلیلی) جلد نخست، قم: تهذیب.
- فتوحی، محمود (۱۳۸۷)، «ارزش هنری ابهام، از دومعنایی تا چندلایگی معنا»، زبان و ادبیات فارسی، ۱۶ (۶۲)، ۱۷-۳۶.
- ﻛﺰازی، میرجلال‌الدین (1370)، ﭘﻴﺮ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ، در: ﺣﺮم دوﺳﺖ، ﻳﺎدواره دﻛﺘﺮ ﺣﺴﻦ ﺳﺎدات ﻧﺎﺻﺮی، کوشش ابراهیم زاری، ﺗﻬﺮان: داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ، 121-117.
- مجتبایی، فتحالله (۱۳۸۵)، شرح شکن زلف، بر حواشی دیوان حافظ، تهران: سخن.
- مرادی، ایوب (۱۴۰۰)، «کاربست الگوی خوانش شعر مایکل ریفاتر در حل مشکل بیت «پیر ما گفت خطا...» از حافظ»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی، پیاپی ۲۷، زمستان ۱۴۰۰، ۱۵۳-۱۸۳.
- مرتضوی، منوچهر (۱۳۸۳)، مکتب حافظ، مقدمه بر حافظ‌شناسی، تبریز: ستوده.
- نباطی عاملی، علی بن محمد (۱۳۴۲)، الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم، قم: المکتبه المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه.
- نیاز ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ، ﺳﻌید (1370)، پیر ما ﮔﻔﺖ؛ ﺗﻬﺮان: ﭘﺎژﻧﮓ.
- هروی، حسینعلی (۱۳۸۶)، شرح غزلهای حافظ، تهران: فرهنگ نشر نو. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 154 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 147 |
||