آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 383 |
| تعداد مقالات | 3,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,760,805 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,950,058 |
جستاری بینارشتهای در بازیابی رگه‌های بِه‌دینیِ عصر ساسانی در داراب‌نامۀ طرسوسی | ||
| کاوش نامه ادبیات تطبیقی | ||
| مقاله 5، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 50، تیر 1402، صفحه 91-111 اصل مقاله (642.87 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/jccl.2021.6996.2314 | ||
| نویسنده | ||
| امیرعباس عزیزی فر* | ||
| دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران. | ||
| چکیده | ||
| نوشتار پیش رو در راستای پژوهشهای تطبیقی و مطالعات بینارشتهای در سه ساحت ادبیات، تاریخ و الهیات مجموعه‌ای از باورها و اساطیر مزدیسنی در اواخر دورۀ ساسانی و دورۀ آغازین اسلامی را در قالب کتاب داراب‌نامۀ طرسوسی بررسی کرده است. در این جستار که به روش توصیفی – اسنادی به انجام رسیده، فرض پژوهشگران این است که بهدلیل وجود رگه‌های حماسی و اساطیریِ انکارناشدنی این قصه، بهتبع عناصر و بُنمایههای حماسی و اساطیری ملی، سامی و اسلامی در آن دیده میشود. در این قصه عناصر زرتشتی، بِهدینی مزدیسنی ساسانی، زروانیسم، عناصر مانوی، سامی و اسلامی حضوری پررنگ دارد. پرسشهای جستار حاضر این است که چه عناصر و باورهایی در آیین بِهدینی مزدیسنی ساسانی وجود داشته و درواقع این آیین در کتاب مورد پژوهش شامل چه عناصری است؟ اهمیت و ضرورت پژوهش در بازشناسی باورها و اعتقادات ایرانیان دورۀ میانه و دورۀ ساسانی است تا مراحل تکامل و دگرگونی و حتی آمیزش آن را با دیگر عناصر اعتقادیِ التقاطی، همسو یا مخالف گزارش کند. درحقیقت از این راه و بهمدد منابعی غیر تاریخی، همچون قصه‌های عامه، می‌توانیم تاریخ رشد تمدن و فرهنگ ایران را بازکاویم. یافتهها نشان داد که تلفیقی از آیینهای اوستایی، مانوی- مندایی و اسلامی در این قصه دید میشود. این مزج اعتقادی و آیینی در دارابنامه در مقولههایی همچون عناصر زرتشتی و حماسی- ملی مانند جزا و پاداش و همیستگان، تیشتر، کیومرث و جمشید و تهمورث دیوبند، ارزیز و مس گداخته، کوه قاف و البرز، یأجوج و مأجوج و قلعۀ دیوهره وجود دارد، در بخش عناصر پسازرتشتی مواردی همچون عناصر آیین مانی، آیین مندایی و صابئین، عناصر سامی و عناصر اسلامی وجود دارد که هرکدام شامل مؤلّفههایی بود که خود این مؤلّفهها نشاندهندۀ اشتراک و همسانی مظروف با اختلاف در ظرف آنان است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عصر ساسانی؛ بهدینی؛ باورها و عقاید؛ مذهب؛ داراب‌نامۀ طرسوسی | ||
| مراجع | ||
|
آتشی، لاله و انوشیروانی، علیرضا (1390). ادبیات تطبیقی و نقاشی: نقاشیهای رمانتیک بلیک از حماسۀ میلتون. ویژهنامۀ ادبیات تطبیقی نامۀ فرهنگستان، 2 (2)، 100-120.
آموزگار، ژاله (1380). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
اسماعیلپور، ابوالقاسم (1387). اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.
امینی ثانی، مهری و ماحوزی، امیرحسین (1395). پرواز یک اسطوره از حماسه تا عرفان. پژوهشنامۀ ادب حماسی، 12 (21)، 43-64.
اوستا (1371). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. جلد 1 و 2. تهران: مروارید.
بختیاری، آرمان (1398). کَوان (کتاب غولان مانی). مجلۀ ادیان و عرفان، 52 (2)، 207-220.
بهار، مهرداد (1384). از اسطوره تا تاریخ. تهران: چشمه.
بهار، مهرداد (1386). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.
تاراپوروالا، ا. جی. س. (1387). آیین مانی. ترجمۀ فرشید نادری. مجلۀ چیستا، (254 و 255)، 5-10.
تفضلی، احمد (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. تهران: سخن.
جعفری، فرشته (1394). نگاهی به عرفان مانوی و تطبیق آن با عرفان و تصوف اسلامی. مجلۀ پژوهشنامۀ عرفان، 6 (12)، 2-26.
حسینی طهرانی، سید محمدحسین (1388). معادشناسی. مشهد: علامه طباطبایی.
الخطیب، حسام (1999). آفاق الأدب المقارن: عربیاً و عالمیاً. بیروت ودمشق: دار الفکر.
دورانت، ویل (1378). تاریخ تمدن؛ یونان باستان. ترجمۀ امیرحسین آریان‌پور و دیگران. تهران: علمی- فرهنگی.
دولتآبادی، هوشنگ (1379). جای پای زروان، خدای بخت و تقدیر. تهران: نی.
دینکرد؛ کتاب سوم (1381). ترجمه و ویراستة فریدون فضیلت. تهران: فرهنگ دهخدا.
راوندی، سعید بن هبه (1409). قصص الأنبیاء. تحقیق غلامرضا عرفانیان یزدی. مشهد: آستان قدس رضوی (بنیاد پژوهشهای اسلامی).
رحیمی، مصطفی (1381). زروان کیست. مجلۀ بخارا، (24)، 250-267.
زرینکوب، روزبه؛ حسینی، سید توفیق (1399). ریشههای گنوسی اسطوره آفرینش در کیش مانوی. مجلۀ تاریخ ایران، 13 (1)، 1-27.
زرینکوب، عبدالحسین (1364). تاریخ مردم ایران. تهران: امیرکبیر.
زنر، رابرت چارلز (1375). طلوع و غروب زرتشتی‌گری. ترجمۀ تیمور قادری. تهران: فکر روز.
زینیوند، تورج (1392). ادبیات تطبیقی: از پژوهشهای تاریخی – فرهنگی تا مطالعات میانرشتهای. فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی، 5 (3)، 21-35.
ستاری، جلال (1384). پژوهشی در اسطورۀ گیلگمش و افسانۀ اسکندر. تهران: مرکز.
سرکاراتی، بهمن (1376). بازشناسی بقایای افسانۀ گرشاسب در منظومـههـای حماسـی ایـران. نامـۀ فرهنگسـتان، (10)، 5-38.
طرسوسی، ابوطاهر محمد بن حسن (1389). دارابنامه. دورۀ 2 جلدی. به کوشش ذبیح‌الله صفا. تهران: علمی - فرهنگی
عزیزیفر، امیرعباس (1394). بررسی بنمایههای اساطیری در داراب‌نامۀ طرسوسی. متن شناسی ادب فارسی، 7 (4)، 118-101
غضنفری، کلثوم (1394). باورهای زروانی در داستان رستم اسفندیار. ادب پژوهی، 9 (34)، 153-177.
فرنبغدادگی (1369). بندهشن. به کوشش مهرداد بهار. تهران: توس.
کریستین سن، آرتور (1368). نمونههای نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانهای ایران. ترجمۀ احمد تفضلی و ژاله آموزگار. تهران: نشر نو.
کریستین سن، آرتور (1385). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی. تهران: صدای معاصر.
کمبل، جوزف، (1380). قدرت اسطوره. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.
گرگیج، جلالالدین؛ قایمی، فرزاد (1392). بررسی پیوند میان جنبههـای انسانی و فراطبیعی اژدهای گندرو برمبنای ارتباط این اژدها با اسطورۀ آب. جستارهای ادبی، (181)، 29-50.
گزیدههای زادسپرم (1366). ترجمۀ محمدتقی راشد محصل. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
گلعنبری، امید؛ عزیزیفر، امیرعباس (1399). بازتاب باورهای زروانی در قصه‌های عامیانۀ مکتوب فارسی. مجلۀ تاریخ ایران، 13 (1)، 51-76.
معین، محمد (1384). مزدیسنا و ادب پارسی. دورۀ 2 جلدی. تهران: دانشگاه تهران.
ملاک بهبهانی، امید (1389). چهره و نقش زن در آیین مانی. مجلۀ پژوهش زنان، 2 (2)، 87-96.
مینوی خرد، (1354). ترجمۀ احمد تفضلی. تهران: چاپخانۀ زر.
نیکوبخت، ناصر؛ اکبری گندمانی، هیبتالله؛ محمدی، حسین (1389). خویشکاریهای مشترک فلز و آب و آتش در اساطیر و باورهای ایرانی. مجلۀ بوستان ادب، 2 (4)، 191-210.
نیکوبخت، ناصر؛ ذوالفقاری، حسن؛ عزیزیفر، امیرعباس (1389). ظرفیتهای رمزی داراب‌نامۀ طرسوسی. مجله پژوهشهای ادبی، 7 (28)، 165-189.
واثق عباسی، عبدالله؛ علیپور، اسماعیل (1397). از البرز تا قاف: بررسی تطبیقی دو رشته‌کوه اسطورهای. کهننامۀ ادب پارسی، 9 (2)، 135-154.
ویدنگرن، گئو (1376). مانی و تعلیمات او. ترجمة نزهت صفایی اصفهانی. تهران: مرکز.
ویسپرد (1381). گزارش ابراهیم پورداوود. تهران: اساطیر.
یاحقی، محمدجعفر (1386). فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
الیاده، میرچا (1384). اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. تهران: قطره.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله (1323). معجم البلدان. ج 7. مصر: مطعبة السعادة.
یاوری، حسین؛ بلاش، شیرین (1396). نماد زن در اسطورههای دوران باستان. چاپ اول. تهران: بیهق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 182 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 241 |
||