آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 368 |
| تعداد مقالات | 2,890 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,566,214 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,871 |
تحلیل گفتمان انتقادی آثار فخرالدین عراقی | ||
| پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
| دوره 4، شماره 3، مهر 1402، صفحه 61-90 اصل مقاله (1.2 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/ltip.2023.9330.1169 | ||
| نویسندگان | ||
| حمیدرضا خان محمدی1؛ محمود مهرآوران* 2 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران. | ||
| 2. دانشیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| فخرالدین عراقی شاعر عارف سدۀ هفتم، اشعار و لمعات خود را با درونمایۀ عشق سروده و نگاشته است. این پژوهش به روش تحلیل گفتمان انتقادی نرمن فرکلاف، غزلیات، رباعیات، عشّاق‌نامه و لمعات عراقی را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین کاویده و در پی آن است که بداند عراقی تحت‌تأثیر کدام گفتمانها و سویههای قدرت قرار دارد و سهم او در بازتولید یا مبارزه با آنها چه میزان است. ازاین‌رو در سطح توصیف پس از یافتن سر نخ گفتمانها، به کمک آنها به گفتمانکاوی و تأثیر و تأثّر عراقی پرداخته‌ایم. در شعر عراقی، پرکاربردترین واژه و مضمون، عشق است. حاکمیت جملات مجهول از بیصدایی عاشق و میدانداری عشق خبر میدهد. پررنگترین نمود عشقش، «درد فراق» است. عراقی، تحت حاکمیت ضمیر «تویِ» (معشوقِ) نامعیّن است که «من» او را تابعی از «او» (معشوق) کرده است. در بافت موقعیتی، هجوم مغول و ظهور ابن عربی، علمی و عملی و علنیترشدنِ گفتمان عراقی را در پی داشت و بستری شد تا بی محاباتر، از عشق به معشوق ازلی، دم زند و جانمایۀ شعر، بهویژه لمعات را بر پایۀ وحدت وجود نهد. در بینامتنی، تحت‌تأثیر گفتمان آیاتی از قرآن، اندیشه های وحدت وجودی ابن عربی و جمالگرایانی چون احمد غزالی است. در قلندرمنشی، با تهوّر بیشتر میراثدار سنایی و عطار است. بنیادیترین نظرگاه تقابلی عراقی، گفتمان عشق محور در برابر زهدمدار است. همین رَویّه به‌دلیل ماهیت انفعالی زبان و بیانش، در راستای تثبیت ساختار نهاد قدرتِ حاکم عمل کرده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تحلیل گفتمان انتقادی؛ فرکلاف؛ شعر عراقی؛ عشق؛ عرفان | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آقاگلزاده، فردوس (1385)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی فرهنگی.
آقاگلزاده، فردوس (1392)، فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی، تهران: علمی فرهنگی.
اسکندری، مژگان (1394)، شرح و تفسیر غزلیات عراقی، رسالۀ دکتری، شیراز: دانشگاه شیراز.
اختر چیمه، محمد (1372)، مقام شیخ فخرالدین ابراهیم عراقی در تصوف اسلامی، اسلام‌آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
ادوارد براون (1339)، از سعدی تا جامی: ترجمۀ علی‌اصغر حکمت، ج2، تهران: کتابخانۀ ابن‌سینا.
ثابت‌قدم، لیلا و علی‌اصغر محمدزاده (1401)، «تبارشناسی و گونههای مختلف نظریۀ قوس صعود و نزول در عرفان اسلامی»، پژوهشنامۀ عرفان، ش26، 23-39.
حبیب‌اللهی محمد (1386)، نقد و تحلیل دیوان فخرالدین عراقی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، یزد، دانشگاه یزد.
خانی، نسرین (1399)، «تحلیل دُرّۀ نادره بر پایۀ تحلیل گفتمان فرکلاف»، متنشناسی ادب فارسی، س 57، ش 3، 112-89.
دوبروین، یوهانس توماس پیتر (1378)، شعر صوفیانۀ فارسی، ترجمۀ مجدالدین کیوانی، تهران: نشر مرکز.
رستخیز، داریوش (1393)، مفاهیم عرفانی و بازتاب هنری آن در دیوان فخرالدین عراقی و ابن فارِض مصری، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه یاسوج.
رحیمی، آزاده سادات (1388)، تبیین مشرب عرفانی عراقی با توجه به آثار (لَمَعات و غزلیات)، پایان‌نامۀ ارشد، دانشگاه اصفهان.
رازی، نجم‌الدین (1353)، مرصادالعباد، تهران: علمی فرهنگی.
زرینکوب، عبدالحسین (1344)، ارزش میراث صوفیه، تهران: آریا.
زرینکوب، عبدالحسین (1387)، جست‌وجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.
سجودی، فرزان و زینب اکبری (1393)، «تحلیل انتقادی مقامات صوفیه»، کهننامۀ ادب فارسی، س 5، ش 4، 97، 73.
سپهر، مصطفی، (1397)، عشق از منظر احمد غزالی (سوانح العشاق)، و شیخ فخرالدین عراقی، پایان‌نامۀ ارشد، دانشگاه سمنان.
ستاری، جلال (1374)، عشق صوفیانه، تهران: مرکز.
سلطانی، علی‌اصغر (1384)، قدرت گفتمان و زبان، تهران: نشر نی.
سجادی، سید ضیاءالدین (1372)، مقدمه‌ای بر عرفان و تصوف، تهران: سمت.
شمس، محمدجواد و مجید فرحانیزاده (1400)، «دردمندی عارفانه در نگرش فخرالدین عراقی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناسی، ش 65، 248-223.
شهبا، مرضیه (1401)، تحلیل مفاهیم زهد و ریا از منظر گفتمان قلندری در غزل‌های فخرالدین عراقی، پایان‌نامۀ ارشد، دانشگاه ولی‌عصر رفسنجان.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380)، زبور فارسی، تهران: آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387)، قلندریه در تاریخ، تهران: سخن.
عطار نیشابوری (1371)، دیوان، تصحیح تقی تفضلی، تهران: علمی فرهنگی.
عراقی، شیخ فخرالدین (1380)، دیوان عراقی، تهران: نگاه.
غریبحسینی، زهرا و محمدرضا صرفی (1390)، «هستی‌شناسی از منظر ابن‌عربی و فخرالدین عراقی»، ادبیات تطبیقی، س 2، ش 4.
غزّالی، احمد (1359)، سُوانح العُشاق، تصحیح هلموت ریتر، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
غنی، قاسم (1386)، بحث در آثار و افکار و احوال حافظ، تهران: هرمس.
فتوحی، محمود (1391)، سبک‌شناسی، تهران: سخن.
فرکلاف، نورمن (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، مترجمان: گروه مترجمان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.
فرشیدورد، خسرو (1384)، دستور مفصل امروز، تهران: سخن.
فاضلی، محمد (1383)، «گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهشنامۀ علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران، س 34، ش 14، 1383.
کریمپور، عظیمه (1395)، حضور منصور حلاج در اشعار فخرالدین عراقی، پایان‌نامۀ ارشد، دانشگاه یاسوج.
گودرزی، علی (1398)، تحلیل گفتمان انتقادی آثار بزرگ علوی بر اساس نظریۀ فرکلاف، پایان‌نامۀ ارشد، دانشگاه قم.
مجلسی، محمدباقر، (1404)، بحارالانوار، ج 58، بیروت، موسسۀ اَلوفا.
منوچهر مقدم، سارا و محمدرضا ریختهگران (1398)، «امکان، مراتب و غایت معرفت مبتنی بر ادراک زیبایی در نظام معرفتی فخرالدین عراقی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناسی، ش 54، 282-253.
میلز، سارا (1388)، گفتمان، ترجمۀ فتاح محمدی، زنجان: هزارۀ سوم.
نیّری محمد یوسف و اسکندری مژگان (1396)، «مؤلفه‌های فکری فخرالدین ابراهیم عراقی در غزلیات وی»، ادیان و عرفان، ش 53، 33-13.
ناظری، مهرداد؛ ابوالحسن تنهایی و عبدالرضا اَدهمی (1399)، «تحلیل جامعه‌شناسی تفسیری از مفهوم عشق در اندیشۀ فخرالدین عراقی»، نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، س 10، ش 2، 175-145.
وحیدیان کامیار، تقی (1386)، دستور زبان فارسی، تهران: سمت.
وندایک، تئون (1382)، مطالعاتی در تحلیل گفتمان، ترجمۀ تژا میرفخرایی و دیگران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 203 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 193 |
||