آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 368 |
| تعداد مقالات | 2,890 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,566,208 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,866 |
بررسی صور خیال در رسالة عشق و عقل نجم‌الدین رازی | ||
| پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
| دوره 4، شماره 4، دی 1402، صفحه 67-90 اصل مقاله (1.1 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/ltip.2023.9512.1178 | ||
| نویسنده | ||
| الهام رضوانی مقدم* | ||
| دکتری تصوف و عرفان اسلامی، مدرس دانشگاه، گروه ادیان و عرفان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران | ||
| چکیده | ||
| یکی از جنبه‌های زیبایی و گیرایی ادبیات عرفانی، تصویر است. در بلاغت تصویر برای بیان مفاهیم معقول و نامحسوس بیشتر از تصاویری بهره گرفته می‌شود که در خیال شکل می‌گیرد و از رهگذر صور بلاغی (تشبیه، استعاره، تمثیل و...) می‌توان به آن دست یافت. خیال ــ‌یکی از مهم‌ترین ابزارها در شکلگیری صور‌ــ برزخی میان عالم جسمانی و عالم روحانی است که به آن عالم مثال گفته می‌شود. ذهن خلّاق نجم رازی در زمینه صورتگری توانسته است صور خیال و الهام را با شیوایی کلام به نحوی درهم آمیزد که حالات باطنی و عرفانی را در قالب ترکیبات صور بلاغی نمایان سازد. در این مقاله، کوشش شده است تا به شیوۀ توصیفی‌ـ‌تحلیلی و روش کتابخانه‌ای به بررسی صور خیال در رسالة عشق و عقل رازی پرداخته شود تا از این طریق جایگاه و اهمیت ابزارهای بلاغی که در تفهیم معانی معقول و نامحسوس در عالم محسوسات کارآمد است، برجسته شود. هدف نجم رازی از به‌کارگیری صور خیال، القای حقیقتی است که در پسِ این صور قرار گرفته تا مقصود خود را به مخاطب برساند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد نجم‌الدین رازی در این اثر، بیشتر از عنصر بلاغی تشبیه و اضافة تشبیهی بهره برده که اغلب از نوع تشبیهات معقول به محسوس است. این نوع تصاویر از تنوع چشمگیری برخوردارند و بیشترین بسامد صور بلاغی را به خود اختصاص داده‌اند. وی در عناصر سازندۀ خیال، بیشتر از طبیعت و اشیاء بهره برده تا بتواند تبیین بهتری از حقایق عالم داشته باشد؛ بنابراین هر تصویر بیانگر یک حقیقت در مراتب مختلف است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بلاغت؛ تصویر؛ صور خیال؛ نجم‌الدین رازی؛ رسالة عشق و عقل | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌عربی، محی‌الدین (1911)، الفتوحات المکیه، قاهره: دار الصادر.
براهنی، رضا (1379)، طلا در مس، تهران: مرکز.
تجلیل، جلال؛ بیگلر، محمدتقی (1389)، بلاغت تصویر در دیوان اشعار محمدتقی بهار، فصلنامه تخصصی ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شماره 28.
جلیلی، علی‌اصغر و همکاران (1396)، بررسی و تحلیل تصویر در شرح شطحیات روزبهان بقلی، مجله پژوهش‌های عرفانی (گوهر گویا)، سال یازدهم، شماره چهارم.
چیتیک، ویلیام (1393)، ابن‌عربی وارث انبیاء، ترجمة هوشمند دهقان، تهران: پیام امروز.
چیتیک، ویلیام (1395)، طریق عرفانی معرفت از دیدگاه ابن‌عربی، ترجمة مهدی نجفی افرا، تهران: فراین.
چیتیک، ویلیام (1384)، عوالم خیال: ابن‌عربی و مسئلة اختلاف ادیان، ترجمة قاسم کاکایی، تهران: هرمس.
حکمت، نصرالله (1384)، حکمت و هنر در عرفان ابن‌عربی، تهران: فرهنگستان هنر.
خلیلی، مریم (1380)، سیب باغ جان، تهران: سخن.
رازی، نجم‌الدین (1345)، رسالة عشق و عقل (معیارالصدق فی مصداق‌العشق)، باهتمام و تصحیح تقی تفضّلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر. کتاب.
رازی، نجم‌الدین (1352)، مرموزات اسدی در مزمورات داوودی، باهتمام محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبۀ تهران.
رازی، نجم‌الدین (1389)، شرح کامل مرصادالعباد، اکرم رحمانی، علیرضا اقدامی، رشت: دانشگاه آزاد اسلامی رشت.
رازی، نجم‌الدین (1425.ق)، منارات‌السائرین، محقق عاصم ابراهیم الکیانی الحسینی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
رازی، نجم‌الدین (1385)، گزیده مرصادالعباد به انتخاب و مقدمه محمدامین ریاحی، تهران: علمی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1389)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگه.
شمیسا، سیروس (1379)، بیان (با تجدیدنظر و اضافات)، تهران: فردوسی.
صفا، ذبیح‌الله (1363)، تاریخ ادبیات در ایران، جلد سوم، بخش دوم، چ سوم، تهران: فردوسی.
رازی، نجم‌الدین (1386)، تاریخ ادبیات ایران، خلاصة جلد اول و دوم، چاپ 26، تهران: ققنوس.
غزالی، احمد (1368)، سوانح به تصحیح هلموت ریتر، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فتوحی، محمود (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
رازی، نجم‌الدین (1390)، سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن.
فولادی، علیرضا (1387)، زبان عرفان، قم: فراگفت.
کروچه، بندتو (1372ش)، کلیات زیبایی‌شناسی، ترجمه فؤاد روحانی، تهران: علمی فرهنگی.
نویا، پل (1373)، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
واعظ، بتول (1397)، تحلیل ساختاری و گفتمانی تمثیل در مرصادالعباد، مجله متن‌پژوهی ادبی، شماره 57. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 181 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 97 |
||