آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 368 |
| تعداد مقالات | 2,890 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,566,168 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,828 |
کاربرد زلف به‌عنوان سرپوش شراب در غزلیات حافظ | ||
| پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
| دوره 5، شماره 1، فروردین 1403، صفحه 137-156 اصل مقاله (1.35 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/ltip.2024.10092.1220 | ||
| نویسندگان | ||
| تیمور مالمیر* 1؛ هیمن کریم محمد صالح2 | ||
| 1استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران | ||
| 2گروه مدیریت بازرگانی. دانشگاه کومار. سلیمانیه. عراق | ||
| چکیده | ||
| گاهی در متون ادبی، «زلف» با عناصر میخانه نظیر شراب و ساقی همراه شده یا با آن‌ها ترکیب خاص ساخته است. مثل اینکه «زلف ساقی»، «ساقی زلف‌انداز» یا به‌صورتِ استعاری «نافه» به جای زلف به‌کار رفته است، اما تناسبی با مفهوم رایج زلف به‌عنوان عضو بدن انسان یا زلف معشوق ندارد، ولی محققان، زلف را فقط به‌عنوان زلف انسان و معشوق تصور کرده‌اند. شارحان دیوان حافظ به‌سبب اینکه زلف را فقط مربوط به معشوق می‌پنداشته‌اند در ابیاتی که در کنار زلف از باده یاد شده به تعابیر دور رفته‌اند و شاید یکی از علت‌هایی که موجب تصور عدم انسجام در غزلیات حافظ شده، همین عدم توجه به معنای اصلی و کاربردی واژه‌هایی نظیر زلف در عصر حافظ است. فرض اصلی ما در این موارد آن است که «زلف» به معنای درپوش و وسیلۀ بستن به‌کار رفته است. واژۀ «زلفین» و «زرفین» در متون کهن به معنی حلقۀ در به‌کار رفته است. «ین» در اینجا نسبت است به زلف یعنی زلفی. در زبان دری امروز افغانستان همچنان «زلفی» و «زلفک» به معنی زنجیر و وسیلة بستن در و دروازه کاربرد دارد. کاربرد زلفی و زلفک در فارسی افغانستان بیانگر آن است که واژۀ زلف در فارسی قدیم، معادل واژۀ عربی «فدام» برای سرپوش شراب به‌کار می‌رفته است. واژه‌های دیگر نظیر گیسو و موی نیز به‌سبب اشتراک معنا با زلف، به همان مفهوم و کاربرد تا حدّی رواج یافته است. براساس این مفهوم از زلف، به بازنگری در مواردی از شعر حافظ پرداخته‌ایم که پیش‌تر، محققان به‌عنوان زلف معشوق تلقی‌کرده‌اند. همچنین براساس آن به عدم انسجام در غزلیات حافظ معتقد شده‌اند و از کاربرد مفاهیم طنزآمیز در غزل حافظ غفلت کرده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| انسجام غزل حافظ؛ استعاره؛ زلف ساقی؛ زلف شراب؛ نافه | ||
| مراجع | ||
|
آصف فکرت، محمد (1376)، فارسی هروی (زبان گفتاری هرات)، چاپ اول، مشهد: دانشگاه فردوسی.
ابوالفتوح رازی، حسین بن محمد بن احمد الخزاعی النیشابوری (1378)، روضُ الجِنان و رَوح الجَنان فی تفسیر القرآن، جلد 20، به کوشش و تصحیح محمد جعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح، چاپ دوم، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
ابونواس، ابوعلی الحسن بن هانی (2010)، دیوان، تحقیق بهجت عبدالغفور الحدیثی، الطبعة الاولی، ابوظبی: هیئة ابوظبی للثقافة و التراث، دارالکتب الوطنیة.
استعلامی، محمد (1386)، درس حافظ (نقد و شرح غزل‌های حافظ)، چاپ دوم، تهران: سخن.
اسلامی ندوشن، محمد علی (1382)، تأمل در حافظ (بررسی هفتاد و هفت غزل در ارتباط با تاریخ و فرهنگ ایران)، چاپ اول، تهران: آثار و یزدان.
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (۱۳۵۳)، «حافظ چندین هنر»، مجله گوهر (نامه تحقیقی درباب ادبیات و هنر و تاریخ و فرهنگ ایران و دانش‌های روز)، ش 20، ۷۰۴-۷۱۱.
برهان، محمد حسین خلف تبریزی (1376)، برهان قاطع، تصحیح محمد معین، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
بیرونی، ابوریحان (1370)، کتاب الصیدنه فی الطب، تصحیح عباس زریاب‌خویی، چاپ اول، تهران: نشر دانشگاهی.
ترکی، محمدرضا (1394)، نقد صیرفیان (فراز و فرود خاقانی‌شناسی معاصر)، چاپ اول، تهران: سخن.
حافظ، شمس الدین محمد (1387)، دیوان، تصحیح سلیم نیساری، چاپ دوم، تهران: سخن.
حافظ، شمس الدین محمد (1394)، دیوان، تصحیح قزوینی- غنی، چاپ دوم، تهران: پیام عدالت.
حسن‌دوست، محمد (1395)، فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، جلد سوم، چاپ دوم، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
حسن‌لی، کاووس (1383)، «زلف تاب‌‌دار حافظ، به‌‌گزینی‌های حافظ در پیوند با «زلف»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، س 12، ش 45-46، 114-136.
حمیدیان، سعید (1392)، شرح شوق (شرح و تحلیل اشعار حافظ)، چاپ اول، تهران: قطره.
خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی نجار (1368)، دیوان، تصحیح ضیاء الدین سجادی، چاپ سوم، تهران: زوّار.
خرّمشاهی، بهاءالدین (1367)، حافظ‌نامه (شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ)، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی و سروش.
رامی، شرف‌الدین (1325)، انیس العشاق، تصحیح عباس اقبال، چاپ اول، تهران: انجمن نشر آثار ایران.
رواقی، علی (1392)، زبان فارسی افغانستان (دری)، چاپ اول، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
سعدی، مصلح بن عبدالله (1392)، بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ یازدهم، تهران: خوارزمی.
سورآبادی، ابوبکر عتیق نیشابوری (1381)، تفسیر التفاسیر مشهور به تفسیر سورآبادی، تصحیح سعیدی سیرجانی، چاپ اول، تهران: فرهنگ نشر نو.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا .(1368)، موسیقی شعر، چاپ دوم، تهران: آگه.
صیادکوه، اکبر و علی رحمانیان (1392)، «پیوند «زلف» و «دل» و کارکردهای هنری آن در دیوان حافظ»، بوستان ادب (شعرپژوهی)، س 5، ش 16، 61-82.
فرخی سیستانی، ابوالحسن علی بن جولوغ (1371)، دیوان، تصحیح محمد دبیرسیاقی، چاپ چهارم، تهران: زوّار.
قلی‌زاده، حیدر (1383)، «زلف و تعابیرعارفانه و عاشقانۀ آن در شعر فارسی»، نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، س 47، ش 192، 149-190.
فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی‌مطلق، دفتر پنجم، چاپ اول، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
گرگانی، فخرالدین اسعد (1349)، ویس و رامین، تصحیح ماگالی تودو- الکساندر گواخاریا، چاپ اول، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مالمیر، تیمور (1388)، «ساختار منسجم غزلیات حافظ شیرازی»، فنون ادبی، س 1، ش 1، 41-56.
مالمیر، تیمور (1396)، «کارکرد استعاره‌های طنزآمیز شراب در غزلیات حافظ»، پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، س6، ش 2، 165-184.
محتدین، ژاله (1372)، «زلف در شعر عرفانی فارسی»، ایران‌شناسی، س 5، ش 19، 579-590.
منوچهری دامغانی، اَبوالنَّجم احمد بن قوس بن احمد (1370)، دیوان، تصحیح محمد دبیرسیاقی، چاپ اول، تهران: زوّار.
مولوی، جلال الدین محمد بن محمد (1367)، کلیات شمس تبریزی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ دوازدهم، تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال الدین محمد بن محمد (1387)، غزلیات شمس تبریز، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی‌کدکنی، چاپ چهارم، تهران: سخن.
نسفی، ابوحفص نجم الدین عمر بن محمد (1362)، تفسیر نسفی (ترجمه‌ای کهن به فارسی موزون و مسجع به ضمیمۀ آیات)، تصحیح عزیزالله جوینی، چاپ دوم، تهران: بنیاد قرآن.
نشاط، محمود (1348)، «زلف در ادبیات فارسی»، وحید، س 7، ش 69، ص 737-746.
نشاط، محمود (1348)، «زلف در ادبیات فارسی»، وحید، س 7، ش70، ص 865-871.
نشاط، محمود (1349)، «زلف در ادبیات فارسی»، وحید، س 8، شمارۀ 76، ص 382-393.
همدانی، امیر سیدعلی (1393)، مشارب الاذواق (شرح قصیدۀ خمریه ابن‌فارض در بیان شراب محبت)، تصحیح محمد خواجوی، چاپ چهارم، تهران: مولی.
یاحقی، محمدجعفر (1389)، فرهنگنامه قرآنی(فرهنگ برابرهای فارسی قرآن بر اساس142 نسخه کهن محفوظ در کتابخانه آستان قدس رضوه)، چاپ سوم، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 467 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 344 |
||