آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 383 |
| تعداد مقالات | 3,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,760,817 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,950,058 |
بازتاب واژگان خراسانی در مثنوی‌معنوی (دفتر اول و دفتر دوم) | ||
| پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
| دوره 5، شماره 2، تیر 1403، صفحه 147-169 اصل مقاله (1.35 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/ltip.2024.10215.1231 | ||
| نویسندگان | ||
| سکینه گریوانی1؛ فریده داودی مقدم* 2 | ||
| 1دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران. | ||
| 2دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، داشنگاه شاهد، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| مثنوی معنوی که به قرآن عجم معروف است، سرشار از واژگانی است که در زبان گویشوران خراسان بزرگ به‌صورت زنده به‌کار می‌رود. در این پژوهش با ذکر نمونه‌هایی از گویش‌های مختلف خراسان شامل سبزواری، قاینی، مشهدی، تاتی، بیرجندی و با آوردن شواهدی از مثنوی ثابت کرده‌ایم، واژگانی که به‌نظر متروک و تاریخی می‌رسند هنوز در گویش‌های خراسان زنده و پویا هستند و زبان مبدأیی که مولوی با خود از شرق به غرب برد در کنار زبان مقصد که با آن با دیگر مردمان ارتباط برقرار می‌کرد، منسوخ و کم‌رنگ نشد، برعکسِ لغات ترکی که در آثار مولانا به‌ندرت به‌کار رفته است. به‌نظر می‌رسد، مولوی با آوردن این حد از واژگان، به‌شکلی خودآگاه یا ناخودآگاه می‌خواسته است، ضمن زنده‌نگه داشتن زبان مادری خویش، غربت و دوری از وطن و برخی گرایش‌های نهانی خود را نیز انعکاس دهد. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد که مولوی علاقۀ خویش را به به زبان مادری خود در کاربرد معنادار واژگان بیان می‌کند. علاوه‌برآن، با تأمل بیشتر می‌توان دریافت که بسیاری از این واژگان با گذر زمان، رنگ کهنگی به خود نگرفته‌اند و در شمار میراث ماندگار و پایدار فرهنگی ما هستند و از مقوله‌های مناسب الگوسازی در تقویت هویّت ملی و زبان معیار هستند و نقش ب سزایی در ایجاد وحدت و یکپارچگی قومی و ملّی و نشاط فرهنگی دارند که در بافتی هدفمند به‌کار رفته‌اند. همچنین می‌توان با این روش واژگانی را که مخصوص به گویش‌های خراسانی هستند، مستند کرد و به مفهوم دقیق و درست واژگان و فهم و یادگیری مثنوی معنوی نزدیک‌تر شد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مثنوی‌مولوی؛ واژگان خراسانی؛ گویش‌های خراسان | ||
| مراجع | ||
|
آریان‌پور کاشانی، منوچهر (1384). فرهنگ ریشه‌های هند و اروپایی زبان فارسی. اصفهان: جهاد دانشگاهی.
ابوالقاسمی، محسن (1373). تاریخ زبان فارسی. تهران: سمت.
الداغی، آنیتا (1389). «ساختار افعال ماضی در گویش سبزواری». ماهنامۀ حافظ، ش 72 (مرداد): 39-44.
باقری، مهری (1386). تاریخ زبان فارسی. چاپ دوازدهم، تهران: قطره.
امجد، محمد (۱۳۸۸). اشراقات معنوی: شرح موضوعی مثنوی معنوی براساس قرآن کریم و فلسفه و عرفان اسلامی. تهران: علمی- فرهنگی.
بهار، محمدتقی (1393). سبک‌شناسی جلد سوم. چاپ پنجم، تهران: زوار.
برقعی، عمادالدین(عماد خراسانی) (1362). دیوان عماد خراسانی. چاپ دوم، تهران: جاویدان.
بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین (1356). تاریخ بیهقی تصحیح علی‌اکبر فیاض. مشهد: دانشگاه فردوسی.
تفضلی، احمد و ژاله آموزگار (۱۳۸۳). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: سخن.
توکلی، حمیدرضا (۱۴۰۱). «مولانا و افرودن ی به کلمات مختوم به مصوت کشیدۀ ی». مجلۀ علمی مطالعات زبانی و بلاغی، سال ۱۳، ش۲۸،(تابستان): ۷-۵۴.
توکلی، حمیدرضا (۱۳۸۹). از اشارت‌های دریا: بوطیقای روایت در مثنوی. تهران: مروارید.
جعفری تبریزی، محمدتقی و سیدمحمدرضا جوادی (۱۳۷۸). عشق در مثنوی. تهران: موسسۀ تدوین و نشر آثار استاد علامه محمدتقی جعفری.
جعفری دهقی، محمود (۱۳۹۲). درآمدی بر زبان بلخی. تهران: علمی- فرهنگی.
دستجردی، الله‌دادی و دیگران (1394). «نمودها و کاربرد متفاوت آرکائیسم و گویش سبزواری در رمان کلیدر محمود دولت‌آبادی». فصلنامۀ جستارهای نوین ادبی، زبان فارسی، سال چهلم، ش 4 (زمستان): 1-23.
دهخدا، علی‌اکبر (1385). فرهنگ متوسط دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
رحیمی، محسن (1395). «واژه‌های طوسی در الابنیه عن الحقایق الادویه». آینۀ میراث، دوره 14، ش 59 (پاییز و زمستان): 189-214.
زمردیان، رضا (1385). واژه‌نامۀ گویش قائن. تهران: آثار.
شهریاری‌راد، پویا (1395). بررسی گویش مشهد. تهران: کتابدار.
صادقی، محسن (1390). «نمونۀ واژه‌های قرآن قدس در گویش‌های خراسان جنوبی». مجلۀ زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، سال سوم، شماره 1 (بهار و تابستان): 71-87.
صفرزاده، حبیب (1386). «پژوهشی در گویش تاتی شمال خراسان و کاربرد آن در شرح متون ادب فارسی». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، سال چهلم، ش 159 (زمستان): 69-90.
فاتحی، شبنم و علی قهرمانی (۱۳۹۶). کارکرد عنصر رنگ در مثنوی مولوی. فصلنامه بهار سخن، سال شانزدهم، ش۳ (بهار): ۱۴۱-۱۶۶.
فرشیدورد، خسرو (۱۳۹۲). دستور مفصل امروز. چاپ چهارم، تهران: علمی.
فره‌وشی، بهرام (1381). فرهنگ فارسی به پهلوی. چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
کریمی، مجید (۱۳۸۳). واژه‌سازی و ترکیب‌سازی در دفتر دوم و سوم مثنوی با تأکید بر واژه‌ها و ترکیبات ابداعی مولانا. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: محمد غلامرضایی، دانشگاه شهید بهشتی.
مسیح، هیوا (1393). سه خشتی: ترانه‌های کوچک کرمانج. چاپ دوم، تهران: نگاه.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1385). مثنوی معنوی. شرح جامع کریم زمانی، دفتر اول، چاپ نوزدهم، تهران: اطلاعات.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1378). مثنوی معنوی، شرح جامع کریم زمانی، دفتر دوم، چاپ پنجم، تهران: اطلاعات.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1380). مثنوی معنوی شرح کبیر انقروی. رسوخ‌الدین اسماعیل، چاپ دوم، تهران: برگ زرین.
مولوی، جلال‌الدین محمد (13۹۸). مثنوی معنوی. شرح جامع کریم زمانی، دفتر ششم، چاپ بیست‌وششم، تهران: اطلاعات.
ناصری، اکرم (1386). «گزیده‌ای از ضرب‌المثل‌های خراسان جنوبی (برمبنای لهجۀ خوسفی)». مجلۀ مطالعات فرهنگی‌ـ‌اجتماعی خراسان، سال یکم، ش 4 (بهار و زمستان): 134-166.
ناصری، زهره (1388). «بررسی برخی مختصات نحوی و آوایی گویش قاین». فصلنامۀ مطالعات فرهنگی‌ـ‌اجتماعی خراسان، سال چهارم، ش1 (پاییز و زمستان): 5-36.
ناتل‌خانلری، پرویز (1365). تاریخ زبان فارسی. جلد دوم، تهران: قو.
منصوری، یدالله و محمد مهرجویی (1395). «پیشینۀ تاریخی پیشوندهای فعلی در زبان فارسی». مجلۀ تاریخ ادبیات دانشگاه شهید بهشتی، ش 79 (بهار و تابستان): 155-174.
همایونفر، بابا (1386)، بررسی گویش اسفراین، تهران: چاپار. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 173 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 71 |
||