آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 383 |
| تعداد مقالات | 3,039 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,762,507 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,950,838 |
بررسی دیدگاه شارحان درباره عوامل ابهام و تغییر بی‌قرینۀ مخاطب در دفتر دوم مثنوی (ابیات52 تا60) | ||
| پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
| دوره 5، شماره 2، تیر 1403، صفحه 109-132 اصل مقاله (1.3 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/ltip.2024.10113.1221 | ||
| نویسنده | ||
| محمد فولادی* | ||
| دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مثنوی معنوی نتیجۀ یک‌عمر سلوک و مطالعۀ معارف قرآنی مولانا با الگوگیری از قرآن کریم و نزدیک به شیوۀ بیان آن است؛ همان‌گونه که در آیات قرآن، محکمات و متشابهات یافت می شود و فهم بخشی از آن دشوار و مبهم و دارای پیچیدگی‌های لفظی و معنایی فراوانی است و باید رمزگشایی شود، برخی از ابیات مثنوی نیز این‌گونه است و پژوهندگان عرصۀ مثنوی و غزلیات مولوی، در علل و عوامل آن و راههای گره گشایی از آن، بررسیها و واکاوی فراوانی کرده اند. در این نوشتار ضمن بررسی کتابخانه ای و با روش توصیفی-تحلیلی و تطبیقی، این عوامل و دیدگاه صاحب‌نظران، به شکل موردی ابیاتی از مقدمه دفتر دوم مثنوی که از نظر بسیاری از پژوهشگران و گزارشگران از موارد ابهام و بحث‌برانگیز است، بررسی شده و اختلاف دیدگاه ها، به‌ویژه از جهت مخاطب و تغییر آن، بیان گردیده است. در بررسی این دیدگاهها مشخص شد که به‌دلیل شیوۀ ویژۀ مولوی و غلبۀ شور و شیدایی در برخی ابیات مثنوی، گاه بدون وجود واگردان در ابیات، مخاطب تغییر می یابد و خواننده و گزارندۀ ابیات با دشواری فراوان روبه رو می شود و هر یک از شارحان برای برون‌رفت از این دشواری، معنی خاصی را برگزیده اند و حتی برخی بر وجود احتمالات گوناگون در ابیات و بحث‌انگیزی و دشواری تعیین مخاطب واحد و تعیین نوع مخاطب، اشاره کرده اند. اختلاف نسخ و کهنگی متن، دخالت‌دادن دیدگاه و نگاه عرفانی یا فلسفی شارحان در فهم متن و یا تحمیل معنی بر متن، بی‌توجهی به حالات معنوی شاعر و شور و شیدایی او، بی‌توجهی به سبک زبانی و بیانی مولوی، از دیگر موارد ابهام در ابیات یادشده و شرح و برداشت گوناگون شارحان از متن است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مثنوی معنوی؛ مولوی؛ دفتر دوم (ابیات 52 تا60)؛ ابهام؛ تخاطب؛ تغییر مخاطب | ||
| مراجع | ||
|
استعلامی، محمّد (1372). مثنوی. تهران: زوار و سیمرغ.
اسلامی، آزاده و دیگران (1399). «بررسی تصورات خداوند در مثنوی بر مبنای استعاره های مفهومی مربوط به حق»، کارنامۀ متون ادبی دورۀ عراقی، 1 (3): 1-13.
افلاکی، کمالالدین احمد (1375). مناقب العارفین، تصحیح تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.
اکبری، منوچهر و رقیه سپهری (1388). «لزوم شناخت مخاطب از دیدگاه علوم بلاغی»، پژوهشنامۀ ادب حماسی، 5 (8): 205-192.
امامی، نصرالله (1390). «خاستگاه هنری ایهام و گونه های آن»، فصلنامۀ نقد ادبی، 4 (7): 13-12،
انقروی، رسوخالدین اسماعیل (1380). شرح کبیر انقروی بر مثنوی معنوی مولوی، ترجمۀ عصمت ستارزاده، جزء اول از دفتر دوم، ج 4، تهران: برگ زرین.
پورنامداریان، تقی (1375). «اسباب و صور ابهام در غزل‌های مولوی»، نامۀ فرهنگستان، پاییز، ش7: 81-114.
پورنامداریان، تقی (1388). در سایۀ آفتاب، تهران: سخن.
خواجات، بهزاد (1387). «عوامل ایجاد ابهام در شعر معاصر فارسی»، ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی، 4 (11): 75-97.
خواجه ایوب لاهوری (1377). اسرار الغیوب، شرح مثنوی معنوی، تصحیح و تحشی: محمّدجواد شریعت، تهران: اساطیر.
خوارزمی، کمالالدین حسین بن حسن (1398). جواهر الاسرار و زواهر الانوار، شرح مثنوی معنوی، مقدمه و تصحیح محمّدجواد شریعت، تهران: اساطیر.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1383). سر نی، تهران: علمی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1384). نردبان شکسته، تهران: سخن.
زمانی، کریم (1387). شرح جامع مثنوی، تهران: اطلاعات.
سبزواری، ملاهادی (1377). شرح مثنوی، به کوشش مصطفی بروجردی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد.
سلیمانی، علی و محمدرضا موحدی (1400). «نقد بلاغی و زبانی دفتر اول شرح جامع مثنوی»، پژوهشهای دستوری و بلاغی.11(20):89-117.
سنچولی، احمد (1398). «بررسی مقوله ابهام در غزلیات سعدی با تکیه بر نظر امپسون»، دوفصلنامۀ بلاغت کاربردی، 4 (1): 163-149.
شاه‌داعی، ولی‌الله شیرازی (1364). شرح مثنوی معنوی، با تصحیح و پیشگفتار محمد نذیر رانجها، اسلام‌آباد: مرکز تحقیقات فارسی، ایران و پاکستان.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1378). زبور پارسی، تهران: آگاه.
شهیدی، سیدجعفر (1375). شرح مثنوی، تهران: علمی و فرهنگی.
شیری، قهرمان (1390). «اهمیت و انواع ابهام در پژوهشها»، فنون ادبی، 2 (2): 36-15.
شیری، قهرمان (1392). ابهام فریاد نا تمام، همدان: دانشگاه بوعلی‌سینا.
ضیا، محمّدرضا (1389). «نقش مخاطب در شکل دهی مثنوی»، پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی، 1 (2): 57-71.
همدانی، عین‌القضات (1392). تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، تهران: منوچهری.
فتوحی، محمود (1387). «ارزش ادبی ابهام از دو معنایی تا چند لایگی معنا»، مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی تربیت معلم، 16 (62): 17-38.
فرشیدورد، خسرو (1363). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.
فروزانفر، بدیعالزمان (1367). شرح مثنوی شریف، تهران: زوار.
فروزانفر، بدیعالزمان (1373). گزیدۀ مثنوی، تهران: جامی.
گلپینارلی، عبدالباقی (1392). نثر و شرح مثنوی شریف، ترجمه و توضیح: توفیق، ه سبحانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه.
مبارک، وحید (1399). «بافت موقعیتی و تحلیل روابط انسجامی متن..، بر اساس نظریۀ هلیدی»، کارنامۀ متون ادبی دورۀ عراقی، 1 (4): 49-36.
محمّدی، علی (1387). ابهام در شعر فارسی، رخسار اندیشه، به کوشش ابراهیم خدایار، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
معدنی، میترا (1375). «بررسیگونههای ابهام در زبان فارسی»، مجلۀ زبانشناسی، 12 (25 و 26): 104-92.
مولوی، جلالالدین (1371). کلیات شمس، مطابق نسخۀ فروزانفر، به اهتمام پرویز بابایی، تهران: نگاه و نشر علم.
مولوی، محمّدرضا لاهوری (1377). مکاشفات رضوی، به کوشش کورش منصور، تهران: روزنه.
نویا، پل (1373). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
نیکلسون، رینولد (1374). شرح مثنوی معنوی مولوی، ترجمه و تعلیق حسن لاهوتی، تهران: علمی فرهنگی.
هروی، مایل (1360)، صور ابهام در شعر فارسی، تهران: زوار.
همایی، جلالالدین (1391). تفسیر مثنوی مولوی، داستان قلعۀ ذات الصور یا دژ هوش‌ربا، تهران: دانشگاه تهران. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 151 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 62 |
||