آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 368 |
| تعداد مقالات | 2,890 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,566,207 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,865 |
آذربایجان و ترکان در آینۀ سه متن از قرن هفتم هجری | ||
| پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
| دوره 5، شماره 2، تیر 1403، صفحه 133-145 اصل مقاله (960.18 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/ltip.2024.11167.1302 | ||
| نویسنده | ||
| خلیل کهریزی | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ زبان و ادبیّات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران | ||
| چکیده | ||
| یکی از مباحث مهم تاریخی ـ زبانی در دورۀ اسلامی ایران حضور ترکان در آذربایجان و رواج زبان ترکی در این بخش از ایران است. این نظریۀ مهم که مردم آذربایجان پیش از رواج ترکی به یکی از زبان‌های ایرانی شاخۀ شمال غربی سخن می‌گفته‌اند، امروزه به اصلی خدشه‌ناپذیر در تاریخ زبان‌های ایرانی تبدیل شده و دانشجویان این حوزه از مطالعات ایرانی آن را در آغاز کار می‌آموزند. بااین‌حال، گرچه می‌دانیم نخستین‌بار ترکان سلجوقی بودند که به شمال غرب ایران وارد شدند و اندک‌اندک با تشکیل گروه‌های جمعیتی زبان خود را نیز در آنجا درگستردند، امّا ترسیم تاریخ نفوذ تدریجی ترکان و زبان ترکی در آذربایجان از زمان ورود سلجوقیان تا تشکیل حکومت صفویّه در قرن دهم، می‌تواند روند تغییر زبان را در این بخش از ایران روشن‌تر کند. از همین‌روی، ما در این مقاله با تکیه بر شواهدی از سه متن فارسی در قرن هفتم هجری که دو تای آن‌ها از حوزۀ جغرافیایی آذربایجان و یکی نیز از شیراز برگزیده شده است، نشان می‌دهیم در این قرن نیز گرچه ترکان گروه‌های جمعیتی بیشتری در آذربایجان و ارّان تشکیل داده‌اند، امّا همچنان مردم آذربایجان در بین خودشان و ترکان هیچ پیوندی متصور نبوده‌اند و ترک و ترکی را بیگانه می‌دانسته‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آذربایجان؛ ترک؛ عجایب‌الدنیا؛ همام؛ سعدی | ||
| مراجع | ||
|
آیدنلو، سجّاد (1385). «نخستین سند ادبی ارتباط آذربایجان با شاهنامه»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران، ش 4، تابستان، 142ـ111.
آیدنلو، سجّاد (1394). دفتر خسروان، چاپ دوم، تهران: سخن.
افشار، ایرج (1368). زبان فارسی در آذربایجان، چاپ اوّل، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
اقبال آشتیانی، عباس (1392). تاریخ مغول، چاپ دهم، تهران: امیرکبیر.
بهار، محمدتقی ملک‌الشعرا (1386). سبک‌شناسی، چاپ نهم، تهران: امیرکبیر.
رضازادۀ ملک، رحیم (1377). آذری (گویش دیرین مردم آذربایجان)، چاپ اوّل، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ریاحی، محمدامین (1379). «ملاحظاتی دربارۀ زبان کهن آذربایجان»، پایداری حماسی، چاپ اول، تهران: مروارید.
سعدی، مصلح بن عبدالله (1385). غز‌ل‌های سعدی، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ اوّل، تهران: سخن.
عجایب الدنیا (1397). ابن محدث تبریزی، تصحیح علی نویدی ملاطی، چاپ اوّل، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
فیروزبخش، پژمان (1401). فهلویّات، چاپ اوّل، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
کهریزی، خلیل (1399). «شاهنامه در دیوان همام تبریزی»، کارنامۀ متون ادبی دورۀ عراقی، س 1، ش 1، بهار، 76 ـ 65.
مرتضوی، منوچهر (1384). زبان دیرین آذربایجان، چاپ دوم، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
همام تبریزی، محمد بن فریدون (1394). دیوان همام تبریزی، تصحیح رشید عیوضی، چاپ اوّل، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
یارشاطر، احسان (1354). «آذری»، دانشنامۀ ایران و اسلام، چاپ اوّل، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 84 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 72 |
||