آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 368 |
| تعداد مقالات | 2,890 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,566,172 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,835 |
بازخوانی تحلیلی تشبیه کعبه به عروس «هرهفت کرده» در دیوان خاقانی | ||
| پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
| مقاله 2، دوره 5، شماره 2، تیر 1403، صفحه 13-34 اصل مقاله (1.1 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/ltip.2024.10884.1275 | ||
| نویسنده | ||
| جمیله اخیانی* | ||
| دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران | ||
| چکیده | ||
| یکی از موضوعات مهم در دیوان خاقانی کعبه‌ستایی است که رهاورد سفرهای حج اوست. از زیباترین این توصیف‌ها، توصیف کعبه به‌عنوان عروسی «هر هفت کرده» است. اصطلاح «هر هفت کرده» در اشعار شاعران قرن ششم به بعد دیده می‌شود؛ اما بیشترین کاربرد آن در اشعار خاقانی است. فرهنگ‌ها این اصطلاح را به معنی «دارای آرایش کامل» و همان که امروز «هفت قلم آرایش کرده» گفته می‌شود، آورده و آن را شامل حنا، وسمه، سرمه، سرخاب، سفیداب، زرک، و غالیه دانسته‌اند. شارحان خاقانی نیز در شرح بیت‌های مذکور، فقط به ذکر همان هفت قلم آرایشِ آمده در فرهنگ‌ها بسنده کرده و توضیح دیگری در این باره نیاورده اند. ازآنجاکه خاقانی شاعر نکته‌های دقیق است، می‌توان پنداشت که وی در توصیف کعبه به‌عنوان عروسی دارای آرایش کامل، شباهت‌هایی در نظر داشته است. مسألة مقالة حاضر این است که آوردن این صفت برای کعبه، چه معنا یا توجیهی در ذهن خاقانی داشته است. نتایج حاصل از بررسی این موضوع، گویای آن است که اولاً منظور خاقانی از «هر هفت کرده» درباره عروس یا معشوق، تنها استفاده از مواد آرایشیِ گفته‌شده نبوده؛ بلکه منظور وی همه لوازم مربوط به عروس بوده است که شامل آراستن گیسو، پوشیدن لباس زیبا و گران‌بها، استفاده از زیورآلات، استفاده از عطر و در حجله نشستن هم می‌شده و ثانیاً خاقانی اجزایی از خانه کعبه را با آنچه به آراستگی و زیبایی عروس مربوط می‌شده، تطبیق داده و آنها را به‌عنوان هر هفت کردگی کعبه در نظر گرفته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شعر؛ خاقانی؛ شرح؛ هر هفت کرده؛ کعبه | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله (1370). سفرنامة ابن‌بطوطه. ترجمة محمدعلی موحد، جلد اول، چاپ پنجم، تهران: آگاه.
ابن جبیر، محمد بن احمد (1370). سفرنامة ابن جبیر. ترجمة پرویز اتابکی، چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوی.
الدقن، محمد (1384). کعبه و جامة آن از آغاز تا کنون، ترجمة هادی انصاری، تهران: مشعر.
انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن، چاپ اول، تهران: سخن.
بلعمى (1373). تاریخنامة طبرى، به تصحیح محمد روشن، ، چاپ اول، تهران: سروش.
ترکی، محمدرضا (1398). سر سخنان نغز خاقانی، جلد اول، چاپ اول، تهران: سمت.
حمیدالدین بلخی، ابوبکر عمر بن محمودی (1365). مقامات حمیدی، به تصحیح رضا انزابی‌نژاد، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
خاقانی، افضل‌الدین بدیل (1374). دیوان خاقانی شروانی، به کوشش ضیاءالدین سجادی، چاپ پنجم، تهران: زوار.
خاقانی، افضل‌الدین بدیل (1387). دیوان خاقانی، ویراستة میرجلال‌الدین کزازی، چاپ دوم، تهران: مرکز.
خلف تبریزی، محمدبن حسین (1361). برهان قاطع، به اهتمام محمد معین ،چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
دهخدا، علىاکبر (1372). لغتنامه، چاپ اول از دورة جدید، تهران: دانشگاه تهران.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1393). سیری در شعر فارسی، چاپ پنجم، تهران: سخن.
سجادی، سید ضیاءالدین (1389). فرهنگ لغات و تعبیرات با شرح اعلام و مشکلات دیوان خاقانی شروانی، چاپ سوم، تهران: زوار.
سعدی، مصلح بن عبدالله (1363). کلیات سعدی، به اهتمام محمدعلی فروغی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
سنایی، مجدود بن آدم (بی‌تا). دیوان سنایی، به تصحیح مدرس رضوی، چاپ چهارم، تهران: سنایی.
شمیسا، سیروس (1377). فرهنگ اشارات، چاپ اول از ویرایش دوم، تهران: میترا.
صفا، ذبیح‌الله (1378). تاریخ ادبیات در ایران، ج پنجم، چاپ هشتم، تهران: فردوس.
عنصری (1363). دیوان عنصری بلخی، به کوشش محمد دبیرسیاقی، چاپ دوم، تهران: کتابخانة سنایی.
غزالی، امام محمد (1380). کیمیای سعادت (ج 1)، به کوشش حسین خدیو جم، چاپ نهم، تهران: علمی و فرهنگی.
فخرالدین اسعد گرگانی (1337). ویس و رامین، به تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران: بنگاه نشر اندیشه.
فرخی سیستانی، علی بن جولوغ (1371). دیوان حکیم فرخی سیستانی، به کوشش دبیرسیاقی، چاپ چهارم، تهران: زوار.
کزازی، میرجلال‌الدین (1374). رخسار صبح، چاپ سوم، تهران: ماد.
ماهیار، عباس (1401). «بنای کعبه و پوشش آن»، مجموعه مقالات (دفتر اول)، چاپ دوم، کرج: جام گل.
مجیرالدین بیلقانی (1358). دیوان مجیرالدین بیلقانی، به تصحیح محمدآبادی، تبریز: مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
محمدی علی و مریم ترکاشوند (1388). «رومی‌نقاب کعبه؛ شرح و بسط بیتی از خاقانی و تشریح پوشش کعبه»، ادب فارسی، شماره 1، 125-146.
مسعود سعد سلمان (1364). دیوان مسعود سعد، به تصحیح مهدی نوریان، چاپ اول، اصفهان: کمال.
معدن‌کن، معصومه (1389). بزم دیرینه‌عروس، چاپ ششم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
معزی، محمدبن عبدالملک (1318). دیوان امیرمعزی، به اهتمام عباس اقبال، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
معین، محمد (1368). «شمارة هفت و هفت‌پیکر نظامی»، مجموعه مقالات، چاپ دوم، تهران: معین.
منوچهری، احمد بن قوص (1356). دیوان منوچهری دامغانی، به تصحیح محمد دبیرسیاقی، چاپ چهارم، تهران: زوار.
ناصرخسرو (1335). سفرنامة ابومعین ناصر بن خسرو قبادیانی، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
نظامی (1363الف). خسرو و شیرین، به تصحیح حسن وحید دستگردی، چاپ دوم، تهران: علمی.
نظامی (1363ب). هفت‌پیکر، به تصحیح حسن وحید دستگردی، چاپ دوم، تهران: علمی.
نظامی (1363ج). شرف‌نامه، به تصحیح حسن وحید دستگردی، چاپ دوم، تهران: علمی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 56 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 63 |
||