آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 383 |
| تعداد مقالات | 3,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,760,821 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,950,059 |
خاستگاه واکه افراشته پیشینِ گردِ [y] در زبان کُردی | ||
| مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران | ||
| مقاله 3، دوره 13، شماره 1، فروردین 1404، صفحه 39-53 اصل مقاله (1.16 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/jlw.2024.10375.1753 | ||
| نویسنده | ||
| سلمان خنجری* | ||
| دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی خاستگاه واکه افراشتة پیشینِ گردِ /y/ در زبان کردی است. این واکه در زبان‌های دنیا نادر است. در زبان‌های ایرانی باستان و ایرانی میانه نشانی از این واکه مشاهده نمی‌شود؛ اما این واکه در برخی گویش‌های نو ایرانی مشاهده می‌شود. در نوشتار پیشِ‌رو با رویکرد تاریخی و در چارچوب فرایندهای تاریخی، خاستگاه واکة پیشینِ گردِ /y/ در کردی شاخه جنوبی (گویش کردی سنقروکلیایی) بررسی شده است. در پژوهش حاضر، برای نمونه، با رویکردی تاریخی خاستگاه 16 واژه دارای واکه /y/ (شامل اسم، صفت، فعل و مادة فعل)، در گویش کردی موردنظر از شکل فرضی و بازسازی‌شدة هندواروپایی و ایرانی باستان تا دورة نو بررسی شده است. واژه‌های نمونه از فرهنگ مردوخ (1392) و واژه‌نامه پایان‌نامه دکتری خنجری (1397) انتخاب شده‌اند که واژه‌هایِ این گویش را دربردارد. داده‌های زبان‌های باستانی به روش اسنادی و داده‌های گویشی به دو شکل اسنادی و مصاحبة میدانی با گویشوران گردآوری شده است. همچنین نگارنده گویشور گویش کردی سنقروکلیایی است. پس از بررسی داده‌های گویشی و دگرگونی‌های به‌وجودآمده در گذر از دورة باستان به دورة نو در واژه‌های مورد بررسی، علاوه‌بر مشخص‌شدنِ خاستگاه واکه افراشته پیشینِ گردِ /y/ -که در بخش نتیجه‌گیری ارائه می‌شود- یافته‌های پژوهش نشان داد که در این گویش کردی همخوان غلت لبی-پیش‌کامی واک‌دار /ɥ/ نیز وجود دارد. از این پژوهش می‌توان چنین نتیجه گرفت که در مواردی خاستگاهِ واکه پیشینِ گردِ /y/ در گویش کردی سنقروکلیایی، براثرِ پیشین‌شدگیِ واکه افراشته پسینِ گردِ /u/، /ū/ در گذر از دورة باستان به دوره نو بوده است. همچنین مشخص شد که در برخی موارد هم‌نشینی همخوانِ غلتِ /j/ با واکه پسینِ /u/ در توالیِ -uj- و هم‌نشینی همخوانِ غلتِ /w/ با واکه گسترده /i/ در توالیِ -(i)wi-، درنتیجه دگرگونی‌های رخ‌داده در گذر از دوره باستان به دورة نو، در این گویش کردی به واکه پیشینِ گردِ /y/ تبدیل شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واکة گرد پیشین [y]؛ پیشین‌شدگی؛ کردی جنوبی؛ گویش‌های ایرانی؛ سنقروکلیایی | ||
| مراجع | ||
|
آرلاتو، آنتونی (1384). درآمدی بر زبان‌شناسی تاریخی. مترجم: یحیی مدرسی. تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 1981)
ارانسکی، یوسف میخائیلوویچ (1358). مقدمة فقه‌اللغه ایرانی. مترجم: کریم کشاورز. تهران: پیام. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 1960)
اسماعیلی، محمدمهدی (1401). خاستگاه واکه‌های پیشین گرد در برخی زبان‌های ایرانی نو. زبانشناخت، 13(1)، 51-73.
پالیزبان، کرم‌اله (1399). بررسی فرایندهای واژ-واجی گویش کردی ایلام: رویکرد بهینگی. پایان‌نامة دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور.
حسن‌دوست، محمد (1393). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی (پنج جلدی). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
خنجری، سلمان (۱۳87). بررسی ساختمان دستوری گویش کردی سنقرکلیایی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد فرهنگ و زبان‌های باستانی، دانشگاه تهران.
خنجری، سلمان (1397). تقسیم‌بندی موضوعی واژه‌های بازمانده از ایرانی باستان و ایرانی میانة غربی در گویش کُردی سنقرکلیایی (با نگرشی بر فرایندهای واجی و آوایی آن‌ها). پایان‌نامة دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
خنجری، سلمان؛ راشدمحصل، محمدتقی (1397). فرایندهای واجی در گویش کردی سنقرکلیایی. مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 6(21)، 21-41.
راشدمحصل، محمدتقی (1385). زند بهمن‌یسن. تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
رضایی باغ‌بیدی، حسن (1381). دستور زبان پارتی (پهلوی اشکانی). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار.
رضایی باغ‌بیدی، حسن (1388). تاریخ زبان‌های ایرانی. تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
طاهری، اسفندیار (1397). دربارة پیشین‌شدگی واکة ū در لری و گویش‌های مرکزی ایران. فصلنامة مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 6(23)، 83-96.
فتاحی، مهدی (1390). فرایندهای صرفی-واجی در کردی کلهری. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی.
فره‌وشی، بهرام (1380). فرهنگ فارسی به پهلوی. تهران: دانشگاه تهران.
محمود زهی، موسی (1393). نمونه‌ای از فرایند واکه‌ای پیشین‌شدگی در مطالعات تاریخی زبان بلوچی (تبدیل تاریخی ū به ī). زبانشناخت، 5(9)، 171-185.
مردوخ، ماجد (1392). فرهنگ فارسی-کردی (سه‌جلدی). سنندج: دانشگاه کردستان.
میرفخرایی، مهشید (1390). روایت پهلوی. تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 150 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 101 |
||