تعداد نشریات | 23 |
تعداد شمارهها | 368 |
تعداد مقالات | 2,890 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,566,168 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,828 |
گزینش ژنوتیپهای گندم نان برای پنجره کشت تاخیری در شمال استان خوزستان با استفاده از شاخص حساسیت به تنش | ||
بیوتکنولوژی و بیوشیمی غلات | ||
دوره 3، شماره 4، دی 1403، صفحه 563-580 اصل مقاله (668.84 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/cbb.2025.11361.1091 | ||
نویسندگان | ||
سید محمود طبیب غفاری* 1؛ محسن اسماعیل زاده مقدم2 | ||
1بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفیآباد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، دزفول، ایران. | ||
2موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، کرج، ایران. | ||
چکیده | ||
مقدمه: تولید گندم بهمنظور دستیابی به خودکفایی همواره مورد توجه قرار داشته است؛ از این رو، شناسایی محدودیتهای زیستی و غیرزیستی در محیط هدف، در اولویت قرار میگیرد. درجه حرارت یکی از مهمترین عوامل محیطی است که افزایش یا کاهش غیر متعارف آن منجر به افت عملکرد میگردد. همزمانی تاریخ برداشت برنج، ذرت و سبزیجات برگی و غدهای در استان خوزستان منجر به تاخیر در تاریخ کاشت مطلوب گندم و کاهش عملکرد میگردد. این تاخیر خسارت ناشی از افزایش درجه حرارت و تنش گرمایی انتهای دوره را افزایش میده. مواد و روشها: در این تحقیق دو خزانه بینالمللی از مرکز بینالمللی اصلاح ذرت و گندم (CIMMYT) در برگیرنده 32 (6th WYCYT) و 50 (1st CWYT) ژنوتیپ در دو تکرار بررسی و ارزیابی گردید. هر خزانه دارای دو تکرار بود که یک تکرار آن در تاریخ کاشت مطلوب (14 آذر 1397) و تکرار دیگر در تاریخ کاشت تاخیری (17 بهمن 1397) در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفیآباد کشت گردید. خزانهها در قالب طرح آلفا لاتیس پیاده شدند. صفات مورد ارزیابی جهت مقایسه میانگین تیمارها شامل عملکرد در دو تاریخ کشت نرمال و تاخیری و همچنین شاخص حساسیت به تنش (SSI) بود. همچنین به منظور بررسی رابطه و محاسبه ضریب همبستگی صفات با SSI، علاوه بر عملکرد در دو تاریخ کاشت نرمال و تاخیری، صفات تعداد روز از کاشت تا ظهور سنبله، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و تعداد روز از کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک در تاریخ کاشت نرمال و همچنین همین صفات در تاریخ کاشت تاخیری مورد بررسی قرار گرفتند. یافتهها: ارزیابی و انتخاب ژنوتیپهای در شرایط تاریخ کاشت تاخیری در مقایسه با تاریخ کاشت نرمال در دو خزانه دریافت شده از CIMMYT، منجر به شناسایی شش لاین در خزانه 1st CWYT شد که هم شاخص حساسیت به تنش کوچکتر نسبت به شاهد داشتند و هم 2 تا 14 درصد عملکرد بیشتر از شاهد مهرگان در تاریخ کاشت تاخیری داشتند. در خزانه 6th WYCYT هیچکدام از لاینها اختلاف شاخص حساسیت به تنش معنیداری با شاهد نداشتند، اما 11 لاین حدود 1 تا 9 درصد عملکرد بیشتری نسبت به شاهد داشتند و حساسیت آنها به تنش کمتر از 1 بود. نتایج نشان دادکه بین شاخص حساسیت به تنش و سایر صفات ثبت شده، در تاریخ کاشت تاخیری رابطه معنیدار منفی بین عملکرد لاینها و شاخص حساسیت به تنش و در تاریخ کاشت مطلوب رابطه مثبت معنیدار بین شاخص حساسیت به تنش و عملکرد لاینها وجود داشت. پایدارترین ضرائب همبستگی بین SSI و عملکرد در هر دو تاریخ کاشت مشاهده شد. در تاریخ کاشت نرمال بجز ضریب همبستگی ژنتیکی خزانه1st CWYT، بقیه ضرائب بین عملکرد و شاخص حساسیت به تنش مثبت و بسیار معنیدار بودند، اما در تاریخ کاشت نرمال، رابطه بینSSI و عملکرد در تاریخ کاشت تاخیری یک رابطه معکوس و بسیار معنیدار داشت. به عبارت دیگر، ژنوتیپهایی که در تاریخ کاشت نرمال عملکرد دانه بیشتری تولید میکنند، به دلیل شاخص حساسیت بیشتر به تنش، در تاریخ کاشتهای تاخیری پاسخگوی خوبی نخواهند بود. بر عکس، در تاریخهای کاشت تاخیری ژنوتیپهای متفاوت قدرت تولید بیشتری نسبت به شاهد داشته است و عملکرد دانه بالاتر و شاخص حساسیت به تنش کمتری داشتند. در نتیجه لاینهای شماره 604، 605، 611، 622، 623، 625، 629 و 630 در خزانه 1st CWYTو لاینهای شماره 3، 7، 26 و 27 در خزانه 6th WYCYTبرای تاریخهای کشت تاخیری استان خوزستان و مقابله با تنش گرمای انتهای دوره مناسب میباشند. نتیجهگیری: برای غربالگری ژنوتیپهای گندم از نظر کاشت تاخیری و انتخاب پایدار در برنامه اصلاحی ملی گندم در منطقه گرم و خشک، استفاده از شاخص حساسیت به تنش اکیدا پیشنهاد میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
بهنژادی؛ تاریخ کاشت؛ عملکرد دانه؛ همبستگی | ||
مراجع | ||
Ahmadi, K., Gholizadeh, H., Ebad Zadeh, H.R., Hoseynpoor, R., Hatami, F., Mohiti, Z., Fazli Estabragh, M., Kazemian, A., & Rafiei, M. 2015. Statistics of agronomic crops. Annual Report 2019-2020. Iran’s Jihad Agriculture ministry, Deputy of economy and planning, Information technology center. 155 pp [In Persian]. Ahmadi, K., Gholizadeh, H., Ebad Zadeh, H.R., Hoseynpoor, R., Hatami, F., Mohiti, Z., Fazli Estabragh, M., Kazemian, A., & Rafiei, M. 2015. Statistics of agronomic crops. Annual Report 2020-2021. Iran’s Jihad Agriculture ministry, Deputy of economy and planning, Information technology center. 159 pp [In Persian]. Anonymous 2023. Statistical year book of agricultural crops. 1st Volume: Filed Crops. Ministry of Jihad-eAgriculture, Tehran, Iran, 103 pp. [In Persian]. Cossani, C. M., & Reynolds, M. P. 2012. Physiological traits for improving heat tolerance in wheat. Plant physiology, 160(4), 1710-1718. Del Pozo, A. H., García-Huidobro, J., Novoa, R., & Villaseca, S. 1987. Relationship of base temperature to development of spring wheat. Experimental Agriculture, 23(1), 21-30. DOI: https://doi.org/10.1017/S0014479700001095 Easterling, W., & Apps, M. 2005. Assessing the consequences of climate change for food and forest resources: a view from the IPCC. Increasing climate variability and change: Reducing the vulnerability of agriculture and forestry, 165-189. Ehdaie, B., Waines, J., & Hall, A. 1988. Differential responses of landrace and improved spring wheat genotypes to stress environments. Crop science, 28(5), 838-842. doi.org/10.2135/cropsci1988.0011183X002800050024x Fernandez, G. C. 1993. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. Fischer, R., & Maurer, R. 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yield responses. Australian Journal of Agricultural Research, 29(5), 897-912. Golabadi, M., Arzani, A., & Maibody, S. M. 2006. Assessment of drought tolerance in segregating populations in durum wheat. African Journal of agricultural research, 1(5), 162-171. Liu, B., Liu, L., Tian, L., Cao, W., Zhu, Y., & Asseng, S. 2014. Post‐heading heat stress and yield impact in winter wheat of China. Global change biology, 20(2), 372-381. DOI:10.1111/gcb.12442 Mousavi, S., YAZDI, S. B., Naghavi, M., Zali, A., Dashti, H., & Pourshahbazi, A. 2008. Introduction of new indices to identify relative drought tolerance and resistance in wheat genotypes. Slafer, G., Reynolds, M., Pask, A., & Mullan, D. 2012. Wheat development: its role in phenotyping and improving crop adaptation. Physiological breeding I: interdisciplinary approaches to improve crop adaptation. Mexico DF: CIMMYT, 107-121.
Tewolde, H., Fernandez, C., & Erickson, C. 2006. Wheat cultivars adapted to post‐heading high temperature stress. Journal of Agronomy and Crop Science, 192(2), 111-120. DOI:10.1111/j.1439-037X.2006.00189.x Ugarte, C., Calderini, D. F., & Slafer, G. A. 2007. Grain weight and grain number responsiveness to pre-anthesis temperature in wheat, barley and triticale. Field Crops Research, 100(2-3), 240-248. doi.org/10.1016/j.fcr.2006.07.010 Wardlaw, I. F. 1994. The effect of high temperature on kernel development in wheat: variability related to pre-heading and post-anthesis conditions. Functional Plant Biology, 21(6), 731-739. Wardlaw, I., & Wrigley, C. 1994. Heat tolerance in temperate cereals: an overview.Functional Plant Biology.21:695-703 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 10 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 10 |