آمار
| تعداد نشریات | 23 |
| تعداد شماره‌ها | 383 |
| تعداد مقالات | 3,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 2,760,826 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,950,061 |
تأملی بر علل تحول محتوای قصیده در قرن‌‌های پنجم، ششم و هفتم با تکیه بر گفتمان سیاسی و اجتماعی | ||
| پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی | ||
| مقاله 5، دوره 5، شماره 4، دی 1403، صفحه 101-128 اصل مقاله (556.03 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/ltip.2024.10706.1261 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدهادی مرادی1؛ رضا برزویی* 2؛ شراره الهامی2 | ||
| 1دکترا، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران | ||
| 2استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران | ||
| چکیده | ||
| ادبیات و مظاهر مختلف آن همواره تحت تأثیر اجتماع و جریان‌های سیاسی و اجتماعی جامعه قرار داشته است تا جایی که می‌توان گفت، تحولات اجتماعی مسیر ادبیات را مشخص کرده یا تغییر دادهاند. در این میان، قصیده نیز به‌عنوان یکی از قالب‌های رایج ادبی، در دوره‌های مختلف بهلحاظ مضمون و محتوا بهشدت تحتتأثیر جریان‌های اجتماعی و ایدئولوژی حکومت‌ها قرار گرفته است. این پژوهش بر آن است تا نقش شرایط سیاسی و اجتماعی و تغییر حکومت‌ها را بر محتوای قصیده‌های قرن پنجم تا هفتم (عهد غزنوی، سلجوقی و مغولان) به شیوۀ توصیفی‌ـ تحلیلی بکاود و جنبه‌های مختلف آن را بازنماید. برایند پژوهش نشان می‌دهد که وقتی در قرن پنجم حکومت ترکتبار غزنوی بر سر کار میآید، از شعر به‌عنوان ابزاری برای تبلیغ اقتدار نظامی و گسترش قلمرو حکومت خویش بهره میبرد؛ ازاین‌رو، مدحهای اغراق‌آمیز و دروغین تبدیل به محتوای مسلط قصیده می‌شود. در قرن ششم و عهد سلجوقیان که عصر هرجومرج و نابسامانی‌های اجتماعی و زوال جامعۀ ایران است، اگرچه مدح در قصاید همچنان جریان دارد، اما پند و اندرز نیز آرام‌آرام در قصاید فارسی جا باز میکند و شانه‌به‌شانۀ مدح پیش میرود. سرانجام در قرن هفتم و دورۀ استیلای مغولان بر این سرزمین، در اثر کشت‌وکشتار، نامردمی‌ها و ستمهایی که رخ می‌دهد، انتقاد و اعتراض‌های شدید و توفنده بر ناملایمات اجتمای در قصیده رواج می‌یابد و جای مدحهای دروغین دوره‌های پیشین را میگیرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سیاسی‌اجتماعی؛ قصیده؛ محتوا؛ مدح؛ پند و اندرز؛ اعتراض | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌اثیر، عزّالدین علی‌بن محمد (1382). تاریخ کامل، ترجمۀ حمیدرضا آژیر، تهران: اساطیر.
اته، هرمان (1337). تاریخ ادبیات فارسی، ترجمۀ رضازادۀ شفق، چاپ اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
افتخار، زاهده (1378). عنصری و مقام او در ادبیات فارسی، اسلامآباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
اویسی، بهزاد؛ بتول رستمی و سیاوش یاری (1392). «تحلیل نظام حکومتی محمود و مسعود غزنوی در آثار ادبیتاریخی بر اساس نظریۀ لیکرت»، پژوهش‌های تاریخی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شمارۀ چهارم (پیاپی 20)، زمستان 1392، 124-105.
بارتولد، واسیلی (1358). خلیفه و سلطان و مختصری دربارۀ برمکیان، ترجمۀ سیروس ایزدی، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
برتلس، آ.ی (1346). ناصرخسرو و اسماعیلیان، ترجمۀ یحیی آرینپور، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
بیرونی، ابوریحان محمدبن احمد (1363). آثار الباقیه عن القرون الخالیه، ترجمۀ اکبر داناسرشت، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
بیهقی، ابوالفضل (1356). تاریخ بیهقی، تصحیح علیاکبر فیاض، چاپ دوم، مشهد: دانشگاه فردوسی.
ثعالبی، ابومنصور عبدالملک ابن محمد (1393ق). یتیمۀ الدهر فی محاسن اهل العصر، به تحقیق محمد محیالدین عبدالحمید، بیروت: دارالفکر.
جعفریان، رسول (1378). از طلوع طاهریان تا غروب خوارزمشاهیان، تهران: دانش و اندیشۀ معاصر.
دقیقی طوسی (1368). دیوان، به اهتمام محمدجواد شریعت، تهران: اساطیر.
دقیقی، محمدابن احمد (1354). دقیقینامه، حاوی اشعار محمدابن احمد دقیقی بلخی حماسهسرای و شاعر ملی افغانستان در عهد سامانیان، به کوشش سیدمخدوم رهین، افغانستان: بیهقی کتاب خپرونه.
رضازادۀ شفق، صادق (1352). تاریخ ادبیات ایران، شیراز: دانشگاه پهلوی.
رودکی، جعفربن محمد (1376)، دیوان رودکی سمرقندی، بر اساس نسخۀ سعید نفیسی و ی. براگینسکی، چاپ دوم، تهران: نگاه.
زرینکوب، عبدالحسین (1347). با کاروان حلّه، چاپ دوم، تهران: جاویدان.
زرینکوب، عبدالحسین (1367). تاریخ مردم ایران از پایان ساسانیان تا پایان آلبویه، تهران: امیرکبیر.
زرینکوب، عبدالحسین (1375). از گذشتۀ ادبی ایران، تهران: سخن.
زرینکوب، عبدالحسین (1384). روزگاران، تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی، چاپ هفتم، تهران: سخن.
سامانیان و احیای تمدن فارسی تاجیکی (1377). زیر نظر آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان، دوشنبه: 1377.
سامخانیانی، محمدجواد و احمد نوری وحیدی (1398). «بازتاب شیوۀ استیلایی زماندارن غزنوی و سلجوقی در اشعار درباری آن دوره»، مجلۀ شعرپژوهی، سال یازدهم، شمارۀ چهارم، 138-113.
سنایی غزنوی، ابوالمجدود ابن آدم (1380). دیوان، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، چاپ پنجم، تهران: سنایی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1394). مفلس کیمیافروش، تهران: سخن.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1383). تازیانه‌های سلوک، چاپ چهارم، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس (1383). سبکشناسی شعر، ویراست دوم، تهران: میترا.
شیری، قهرمان (1389). «زمینه‌های شکایت از روزگار در ادبیات عهد سلجوقی»، مجلۀ تاریخ ادبیات، شمارۀ 3/63، 242-209.
صدری‌نیا، باقر (1378). «راز و رمز شکوفایی دانش و اندیشه در عصر سامانی»، نامۀ آل سامان، به کوشش: علیاصغر شعردوست و قهرمان سلیمانی، تهران: مجمع علمی تمدن، تاریخ و فرهنگ سامانیان.
صفا، ذبیحالله (1356). خلاصۀ تاریخ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران تا پایان عهد صفوی، تهران: امیرکبیر.
صفا، ذبیحالله (1377). تاریخ ادبیات ایران، چاپ شانزدهم، تهران: ققنوس.
عنصری، ابوالقاسم حسنابناحمد (1342). دیوان اشعار، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: سنایی.
عوفی، سدیدالدین محمد (1361). لبابالالباب، به سعی و اهتمام ادوارد براون، ترجمۀ مقدمه از محمد عباسی، تهران: فخر رازی.
فاستر، مایکل (1362). خداوندان اندیشۀ سیاسی، ترجمۀ جواد شیخالاسلامی، تهران: امیرکبیر.
فرخی سیستانی، علیابنجولوغ (1385). دیوان اشعار، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.
فروزان‌فر، بدیعالزمان (1387). سخن و سخنوران، چاپ اول، تهران: زوّار.
فروزانی، سیدابوالقاسم (1386). غزنویان از پیدایش تا فروپاشی، چاپ دوم، تهران: سمت.
قبادیانی، ناصرخسرو (1373). دیوان ناصرخسرو، تصحیح مهدی محقق و مجتبی مینوی، چاپ اول، تهران: نگاه.
کسایی مروزی (1370). اشعار حکیم کسایی مروزی، به اهتمام مهدی درخشان، تهران: دانشگاه تهران.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی ابن ضحاک (1347). زینالاخبار، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران: بنیاد فرهنگ.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی ابن ضحاک (1363). تاریخ گردیزی، تصحیح و تحشیۀ عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب.
لمبتون، آن کا‌ترین سواین فورد (1345). مالک و زارع در ایران، ترجمۀ منوچهر امیری، چاپ دوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مشتاقمهر، رحمان؛ احمد گلی و فاطمه معنوی (1397). نگاهی به علل تحول مضامین تعلیمی از دورۀ سلجوقی تا تیموری»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال 10، شمارۀ 39، 28-1.
مقدِسی، ابوعبدالله محمدبن احمد (1385). احسن‌التّقاسیم فی معرفی الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، تهران: کومش.
میرباقریفرد، علیاصغر و دیگران (1381). تاریخ ادبیات ایران، چاپ اول، تهران: سمت.
نرشخی، محمدبن‌جعفر (1382). تاریخ بخارا، تصحیح و تحشیۀ مدرس رضوی، چاپ سوم، تهران: قومس.
نودهی، اکبر (1390). «پژوهشی در طبقات اجتماعی و آسیبشناسی عصر غزنوی و سلجوقی از خلال آثار ناصرخسرو و سنایی»، پژوهشنامۀ ادب حماسی، تابستان و پاییز 1390، شمارۀ 11، 304-275.
وزین پور، نادر (1353). تاریخ ادبیات و تحول اندیشه در ادبیات فارسی، تهران: دانشگاه تربیت معلم.
هروی، جواد (1371). ایران در زمان سامانیان، با مقدمۀ محمداسماعیل رضوانی، چاپ اول، مشهد: نوند.
هروی، جواد (1380). تاریخ سامانیان (عصر طلایی ایران بعد از اسلام)، تهران: امیرکبیر.
یوسفی، غلامحسین (1388). چشمۀ روشن: دیداری با شاعران، چاپ دوازدهم، تهران: علمی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 21 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 18 |
||