آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 408 |
| تعداد مقالات | 3,249 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,065,427 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,126,502 |
واکاوی تطبیقی واژگان دخیل فارسی در ادب عربی منظوم خراسان (قرن چهارم و پنجم) | ||
| کاوش نامه ادبیات تطبیقی | ||
| مقاله 4، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 57، فروردین 1404، صفحه 63-90 اصل مقاله (744.46 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/jccl.2024.10413.2589 | ||
| نویسنده | ||
| احمد لامعی گیو* | ||
| دانشیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران | ||
| چکیده | ||
| در طول تاریخ، ملّت‌ها و اقوام مختلف به‌واسطه همجواری جغرافیایی، مبادلات تجاری و نیز برخی شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر آنها، به ناچار با یکدیگر ارتباط داشته و این روابط و پیوستگی به مرور زمان تا بدان‌جا تعمیق یافته، که پیوندهای ناگسستنی فرهنگی و خانوادگی را به دنبال داشته است. طبیعی است که این امر، بر زبان و ادبیّات مردم علی‌رغم تفاوت‌های فرهنگی و ملّی، تأثیر گذارده و تنوّع در گفتار و واژگان را رقم زده است. علاوه بر این، اهتمام حکومت‌ها به علم و دانش، وجود علما و ادبا و محافل مختلف ادبی، عامل دیگری بر امتزاج فرهنگی به‌ویژه، عرصه واژگانی و گفتاری بوده و روشن است که در چنین فضایی و تأثیرات متقابل دو زبان بر یکدیگر، راه برای ورود واژگان دخیل را هموار نموده است. این پژوهش کوشیده است با دسته‌بندی واژگان معرّب در ده موضوع مرتبط و با روش توصیفی و تحلیلی به واکاوی مسأله بپردازد و در مجموع سی واژه دخیل که بیشترین بسامد را در ادبیات منظوم شعرای عربیسرای خراسان داشته، مورد بررسی قرار دهد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که شعرای تازیگوی خراسان در دو قرن چهارم و پنجم توانسه‌اند با وارد کردن واژگان دخیل فارسی در ادب عربی غنای فرهنگی این زبان را برجسته جلوه داده و میزان نفوذ فرهنگ و ادب ایرانی را در دیگر زبان‌ها، به‌ویژه عربی به نمایش گذارند که این امر را می‌توان نوعی ابتکار ادبای خراسان در احیای فرهنگ فارسی و هویت‌بخشی به اصالت زبان ایرانی دانست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژگان دخیل فارسی؛ ثعالبی؛ یتمة‌الدهر؛ ادب عربی منظوم خراسان؛ قرن 4 و5 | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ادّی شیر، السیّد (1980). معجم الألفاظ الفارسیّه المُعرَّبه، بیروت: مکتبه لبنان.
الأصفهانی، ابوالفرج (1986). الأغانی، شَرحَه و کتب هوامشه: عبدالله علی مهَنّا و سمیرجابر، الطبعه الأولی، بیروت: دارالفکر.
آذرنوش، آذرتاش (1385). چالشهای میان فارسی و عربی، تهران: نی.
التونجی، محمّد (1998). معجم المُعرَّبات الفارسیّه، راجعه: السِّباعی محمّد السِّباعی، الطبعة الثالثة، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
التونجی، محمّد (2005). المُعرَّب و الدخیل، الطبعة الأُولی، بیروت: دارالمعرفه.
الثعالبی النیسابوری، أبومنصور عبدالملک بن محمّد إسماعیل (1965). ثمارالقلوب فی المضاف و المنسوب، تحقیق: محمّد ابوالفضل إبراهیم، القاهرة: دارالمعارف.
الثعالبی النیسابوری، أبومنصور عبدالملک بن محمّد إسماعیل (1961). التمثیل و المحاضرة، تحقیق: عبدالفتّاح محمّدالحلو، القاهرة: الدارالعربیّه للکتاب.
الثعالبی النیسابوری، أبومنصور عبدالملک بن محمّد إسماعیل (1983). تتمّة یتمه‌الدهر، شرح و تحقیق: الدکتور مفید محمّد قمیحه، الطبعة الأولی، بیروت: دارالکتب العلمیّه.
الثعالبی النیسابوری، أبومنصور عبدالملک بن محمّد إسماعیل (1983). یتیمه‌الدهر فی محاسن اهل‌العصر، شرح و تحقیق: الدکتور مفید محمّد قَمیحه، الجزء الرابع، بیروت: دارالکتب العلمیّه.
الثعالبی النیسابوری، أبومنصور عبدالملک بن محمّد إسماعیل (1990). دیوان شعر، دراسه و تحقیق: محمود عبدالله الجادر، الطبعه الأولی، بغداد: وزارة الثقافة والأعلام.
جهانی، هدیه و سبزیانپور، وحید (1398). «بررسی نوع وامواژههای معرّب شده به عنوان سند غنای فرهنگی ایرانیان (بررسی موردی ده فرهنگ لغت عربی)»، دو فصلنامه مطالعات تطبیقی فارسی عربی، سال 4، شماره 6، 77-137.
حسین، حمادی عبدالحمید (2002). «الألفاظ الفارسیّة المعرّبة فی دیوان البحتری». مجلّة کلّیّة الآداب جامعة المنصورة، العدد الحادی و الثلاثون، أغسطس، 490-552.
حسینی، محمّد باقر (1381). جاحط نیشابور، چاپ اوّل، مشهد: دانشگاه فردوسی.
حسینی، محمّد باقر (1385). فیروزه‌های سخن، مشهد: دانشگاه فردوسی.
حقدادی، عبدالرحیم و عزیزی، محمّدرضا (1397). «جستاری درباره بده بستان برخی واژهها در زبان فارسی و عربی»، مجلّه زبان و ادبیّات عربی دانشگاه فردوسی، دورة 10، شماره 19، 145-163. https://doi.org/10.22067/jall.v10i19.42968
سبزیانپور، وحید (1392). «تأثیر فرهنگ و ادب ایرانی در ادب عربی (مطالعه مورد پژوهانه امثال مولّد)«، کاوشنامه ادبیات تطبیقی، سال 3، شماره 9، 83-107.
سیّاح، احمد (1382). فرهنگ بزرگ جامع نوین، چاپ چهارم، جلد 1 و 2، تهران: اسلام.
شیخ صدوق (ابن بابویه)، محمّدبن علی (1393). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ترجمه: احمد بانپور، چاپ دوّم، مشهد: راز توکلّ.
صاحبی، هادی (1381). مثلهای رایج در زبان عربی، چاپ اوّل، تهران: مدرسه.
صفا، ذبیح الله (1378). تاریخ ادبیّات ایران، چاپ پنجم، جلد 1 و2، تهران: فردوس.
ضیف، شوقی (1963). تاریخ الأدب العربی، الطبعه الثانیة، المجلد الثّانی، القاهرة: دارالمعارف.
عبود، علی محیسن (2016). «الألفاظ الفارسیّة فی لهجة أهل ذی قار»، مجلّة مرکز بابل للدّراسات الإنسانیّة، المجلّد 6، العدد 3، 309-328.
فلاحتی، صغری؛ ناظمیان، هومن؛ ابویسانی، حسین و همکاران (1400). «بررسی محتوایی شعر شاعران عربیسرای خراسان (مطالعة موردی جلد چهارم یتیمةالدهر ثعالبی)»، کاوشنامة ادبیات تطبیقی، دورة 12، شمارة 1، 104- 122. (DOI): 10.22126/JCCL.2021.5905.2202
محسنی، محسن (1390). نقد و تحلیل مدح در ادب عربی خراسان، پایان نامة دکتری، دانشکده ادبیّات دانشگاه فردوسی مشهد.
معین، محمّد (1371). فرهنگ فارسی، چاپ هشتم، جلد 1-6، تهران: امیرکبیر.
موسوی بفرویی، سیّدمحمّد (1387). تجلّی اندیشه ایران در ادبیّات عبّاسی، چاپ اوّل، سمنان: انتشارات دانشگاه سمنان. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 132 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 90 |
||