آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شمارهها | 418 |
| تعداد مقالات | 3,359 |
| تعداد مشاهده مقاله | 3,525,937 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 2,292,669 |
بررسی روششناسی تطبیقی در نظریۀ زمینهای و قابلیت آن در آفرینش نظریه | ||
| کرسی های نظریه پردازی و نوآوری در علوم انسانی | ||
| دوره 2، شماره 2، مهر 1403، صفحه 1-27 اصل مقاله (564.35 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22126/tbih.2025.11725.1032 | ||
| نویسندگان | ||
| مجتبی اسلامی1؛ رضا صفری شالی* 2 | ||
| 1دانشجوی دکتری جامعهشناسی مسایل اجتماعی ایران، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. | ||
| 2دانشیار گروه جامعهشناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| این نوشتار از طریق مطالعه اسنادی تک نگاری و بررسی تطبیقی در چارچوب روششناسی کیفی، نظریه زمینهای (دادهبنیاد)، را از منظر صاحبنظرانی مانند «گلیزر»، «استراوس و کوربین» و «چارمز» با هدف شناسایی و سنخشناسی رویکردهای مطرح این حوزه مورد بررسی قرار میدهد. مقاله حاضر به نوعی یک بررسی و جریان روششناسی و تحلیل فهم علمی است که به یکی از مهمترین رویکردهای روشی در چارچوب پارادایم تفسیری و استراتژی استقرایی (به مثابه قیف وارونه برعکس استدلال قیاسی و پارادایم اثباتی) در عرصه علوم انسانی پرداخته و به تبیین قابلیت آن در خلق و ظهور نظریه میپردازد. نظریه زمینهای این قابلیت را دارد که بهجای آنکه به اثبات نظریههای موجود در هر حوزه اجتماعی بپردازد، با شناخت واقعیت موجود در هر جامعه فرضیه، مقولات جدید و حتی نظریههای جدیدی منطبق با آن جامعه (متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی) خلق کند. به عبارتی اهتمام روششناسی نظریه زمینهای بر تولید و ساخت نظریه از متن واقعیات، اطلاعات، دادههای موجود در جامعه مورد مطالعه است. در این روش، مطالعه در عرصه واقعیت آغاز شده تا نظریه از درون دادههایی که گردهآوری شده، پدیدار شود. در این روش با طرح پرسش و یافتن پاسخ متناسب با آن در جامعه تحقیق، مطالعه شروع میشود و معمولاً محقق کار خود را با مشاهده و مصاحبهها شروع میکند و سپس الگوها، مضامین و مقولات را استخراج میکند تا به قضایای جدید، شناخت مقولات و نظریه برسد. در نوشتار حاضر علاوه بر قابلیت خاص نظریه زمینهای با رویکرد اکتشافی، به بررسی موارد متشابه و متفاوت رویکردهای صاحبنظران در حوزههای مختلف (هستی شناختی، معرفت شناختی، نوع انجام مصاحبه، چگونگی جمعآوری داده ها، ارزیابی کیفیت پژوهش مراحل کدگذاری، چگونگی ظهور یافته ها و نحوه ارائه یافته و خلق نظریه) بیان گردید تا بتوان به تشریح و تحلیل قابلیتهای آن با تأکید بر بیان عمیق از واقعیات با هدف شناخت و فهم از جامعه پرداخت. | ||
| کلیدواژهها | ||
| نظریۀ زمینهای؛ روش کیفی؛ بررسی تطبیقی؛ رویکرد استقرایی؛ معرفتشناسی | ||
| مراجع | ||
|
استرواس، انسلم؛ کوربین، جولیت (1391). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینهای، ترجمۀ ابراهیم افشار، تهران، نی.
برایانت، تونی (1399). نظریۀ بنیانی و نظریهپردازی بنیانی (عملگرایی در روش)، ترجمۀ عبدالمطلب رضایی، حمید کریمی و ناصر ولی زاده، تهران: جامعهشناسان و روششناسان.
چارمز، کتی (1395). گرونددتئوری برساختی؛ تدوین و اجرای مصاحبۀ متمرکز، ترجمۀ حمیدرضا قوچانی، نشر اینترنتی روا.
چارمز، کتی (1401). ساخت نظریۀ زمینهای، ترجمۀ وجه الله قربانیزاده، مرضیه شاه محمدی، اعظم عدنان راد و امیرحسین عزتی، تهران، بازتاب.
دائی نبی، میلاد و ابراهیمی، مهدی (1400). تحلیل تطبیقی رویکردهای نظریه داده بنیاد، فصلنامه علمی تخصصی فرصت، (5): 87-113.
گلیزر، بارنی (1399). نظریۀ مبنایی (دادهبنیاد) کمی، ترجمۀ فرید گنجی، مریم سپیانی، زهره اسماعیلبیگیماهانی، فخرالسادات طباطباییان، گرگان، نوروزی.
صفری شالی، رضا (1403). راهنمای عملی تدوین طرح و اجرای تحقیق (پژوهش با سه جریان روششناختی کمّی، کیفی و ترکیبی در علوم انسانی)، تهران، راهبرد پیمایش، چاپ اول.
محمدپور، احمد (1389). ضد روش: منطق و طرح در روششناسی کیفی: جلد اول. تهران، جامعهشناسان، چاپ اول.
نوغانی دخت بهمنی، محسن؛ محمدی، فردین؛ کرمانی، مهدی (1398). خلق نظریه در مطالعات کیفی (رویکردی کاربردی به نظریۀ زمینهای)، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
هزارجریبی، جعفر؛ صفری شالی، رضا (1394). کاربست نظریه بنیانی در شناخت دانش بومی، دو فصلنامه دانش های بومی ایران، 2(3): 43-70. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 448 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 96 |
||