تعداد نشریات | 23 |
تعداد شمارهها | 368 |
تعداد مقالات | 2,890 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,566,226 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,889 |
آسیبشناسی «روایت ذهنی» در نخستین نمونۀ «تکگویی درونی» داستان فارسی: داستان کوتاه «فردا» از صادق هدایت | ||
پژوهش نامه ادبیات داستانی | ||
مقاله 6، دوره 5، شماره 1، شهریور 1396، صفحه 91-115 اصل مقاله (891.66 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسنده | ||
فواد مولودی* | ||
استادیار پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی (سمت) | ||
چکیده | ||
روایت ذهنی یکی از شیوههای رایج روایت در داستان مدرنیستی است که نویسندۀ آن، شخصیّت را در کانون داستان قرار میدهد و تمام داستان را، به مثابۀ عرضهگاه مستقیم جریان ذهن و اندیشۀ شخصیّت - در مرحلۀ پیش از گفتار، یا در مرحلۀ گفتار - مینویسد. چنین رویکردی به روایت، طبیعتاً، نظام زیباییشناختی و معرفتشناختی نوینی را ایجاب میکند و نویسندۀ روایت ذهنی برای دستیابی به آن نظام، همزمان، پنج مؤلّفة «زمان» «مکان» «پیرنگ» «شخصیّتپردازی» و «صدای راوی» را در ساخت و پرداختی مدرنیستی و ذهنی عرضه میکند. کیفیّت پردازش این مؤلّفهها علاوه بر آنکه سازندۀ صورت و ساختار اثر است، آشکارکنندۀ مبانی معرفتی نویسندۀ آن نیز هست؛ چراکه هدف غایی در روایت ذهنی، عرضۀ دغدغههای ذهنی شخصیّت مسئلهدار و نمایش محدودیّت شناختی و ادراکی او است. هدایت که در سه قطره خون (1311) و بوف کور (1315) خود را به عنوان پایهگذار مدرنیسم ادبی در داستان ایرانی شناسانده بود، بعدها در داستان کوتاه «فردا» (1325) آگاهانه کوشید روایتی ذهنی خلق کند و پایهگذار این شیوه در داستان فارسی هم باشد. او برای نخستین بار در داستان فارسی، تکگویی درونی دو شخصیّت داستان (مهدی و غلام) را در کنار هم قرار میدهد و در زمانی ذهنی، به طور مستقیم جریان ذهن و اندیشۀ آن دو را عرضه میکند. در مقالۀ حاضر، بر پایۀ چارچوب نظری فوق، به تحلیل روایت ذهنی در داستان کوتاه «فردا» پرداختهایم و کوشیدهایم با نگاهی انتقادی، ضعف و قوّت روایت ذهنی این اثر را در دو حوزۀ صورت و محتوا نشان دهیم تا میزان توفیق هدایت در این شیوۀ روایت معلوم شود. | ||
کلیدواژهها | ||
روایت ذهنی؛ تکگویی درونی؛ صادق هدایت؛ داستان کوتاه؛ فردا؛ زیباییشناسی؛ معرفتشناسی | ||
مراجع | ||
آلوت، میریام (1368)، رمان به روایت رماننویسان، ترجمة علیمحمّد حقشناس، تهران: مرکز. الهی، صدرالدین (1380)، با صادق چوبک در باغ یادها، در کتاب «یاد صادق چوبک»، به کوشش علی دهباشی، چاپ سوّم، تهران: ثالث. ایدل، لهاون (1367)، قصّة روانشناختی نو، ترجمة ناهید سرمد، تهران: شباویز. براهنی، رضا (1362)، قصّهنویسی، چاپ سوّم، تهران: نشر نو. بهارلو، محمّد (1387)، داستان کوتاه ایران. چاپ سوّم، تهران: طرح نو. بیات، حسین (1387)، داستاننویسی جریان سیّال ذهن، تهران: علمی و فرهنگی. پاینده، حسین (1389)، داستان کوتاه در ایران (داستانهای مدرن)، جلد دوّم، تهران: نیلوفر. پرهام، سیروس (دکتر میترا) (1349)، رئالیسم و ضدّ رئالیسم، چاپ چهارم، تهران: نیل. تایسن، لیس (1387)، نظریّههای نقد ادبی معاصر، ترجمۀ مازیار حسینزاده و فاطمه حسینی، ویراستار حسین پاینده، تهران: نگاه امروز: حکایت قلم نوین. تودوروف، تزوتان (1382)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمۀ محمّد نبوی، چاپ دوّم، تهران: آگه. داد، سیما (1375)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید. دیچز، دیوید و استلوردی، جان (1386)، رمان قرن بیستم، در کتاب «نظریّههای رمان»، ترجمة حسین پاینده، تهران: نیلوفر. ریمون کنان، شلومیت (1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، تهران: نیلوفر. سارتر، ژان پل (1376)، زمان در نظر فاکنر، ترجمۀ ابوالحسن نجفی، در کتاب «خشم و هیاهو» از ویلیام فاکنر، ترجمۀ صالح حسینی، چاپ سوّم، تهران: نیلوفر. طاهری، قدرتالله و لیلا سادات پیغمبرزاده (1388)، «نقد روایتشناسانۀ «ساعت پنج برای مردن دیر است» بر اساس نظریۀ ژنت»، فصلنامۀ ادبپژوهی، دانشگاه گیلان، شمارة 7 و 8، صص 27-49. فرزانه، مصطفی (1380)، آشنایی با صادق هدایت، چاپ چهارم، تهران: مرکز. کتل، آرنولد (1386)، پیشدرآمدی بر رمان مدرن، در کتاب «نظریّههای رمان»، ترجمة حسین پاینده، تهران: نیلوفر. لاج، دیوید (1388)، هنر داستاننویسی، ترجمة رضا رضایی، تهران: نشر نی. لوید، ژنویو (1380)، هستی در زمان، در کتاب «خویشتنها و راویان در ادبیات و فلسفه»، ترجمة منوچهر حقیقیراد، تهران: نشر دشتسان. مندنیپور، شهریار (1380)، خواندن فاخته، در کتاب همخوانی کاتبان (زندگی و آثار هوشنگ گلشیری)، گردآورنده: حسین سناپور، تهران: نشر دیگر. میرعابدینی، حسن (1386)، صد سال داستاننویسی ایران، جلد اوّل و دوّم در یک مجلّد، چاپ چهارم، تهران: چشمه. نجومیان، امیرعلی (1383)، درآمدی بر مدرنیسم در ادبیّات، اهواز: رسش. هدایت، صادق (1372)، داستان کوتاه «فردا»، در «مجموعهای از آثار صادق هدایت»، گردآوری و مقدّمه از محمّد بهارلو، تهران: طرح نو. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,308 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 890 |