تعداد نشریات | 23 |
تعداد شمارهها | 368 |
تعداد مقالات | 2,890 |
تعداد مشاهده مقاله | 2,566,179 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,821,838 |
بررسی روشهای مقابله با خشکسالی توسّط کشاورزان (مطالعه موردی: شهرستان شیروان استان خراسان شمالی) | ||
جغرافیا و پایداری محیط | ||
مقاله 2، دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 28، آذر 1397، صفحه 13-31 اصل مقاله (1.56 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
احمد عابدی سروستانی* 1؛ خلیل قربانی2؛ گوهر خاکسار مقدم3 | ||
1دانشیار ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
2دانشیار هواشناسی کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
3دانشآموخته کارشناسیارشد ترویج کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
چکیده | ||
شناخت روشهای کشاورزی سازگار با خشکسالی در ایران مهم است. کشاورزان نیز از راهکارهای مختلفی برای مقابله با پدیده خشکسالی استفاده میکنند. پژوهش حاضر، به روش پیمایش و با هدف شناسایی این راهکارها و ارتباط آن با ویژگیهای فردی و شغلی کشاورزان انجام پذیرفت. جمعیّت مورد مطالعه شامل کشاورزان شهرستان شیروان در استان خراسان شمالی بودند که با روش نمونهگیری خوشهای تصادفی، تعداد 350 نفر از آنان مورد بررسی قرار گرفتند. اطّلاعات با پرسشنامة محقّق ساخته جمعآوری شد که روایی محتوایی آن از سوی متخصّصان و پایایی آن با روش کودر-ریچاردسون برابر 72/0 مورد تأیید قرار گرفت. نتایج تحلیل توصیفی نشان داد اولویّت اوّل راهکارهای مقابله با خشکسالی مربوط به «راهکارهای اصلاح زمین» و اولویّت آخر، مربوط به «راهکارهای ذخیرهای» است؛ همچنین، «استفاده از لوله برای انتقال آب کشاورزی» و «همکاری در ایجاد و توسعة شبکه های آبیاری و آبرسانی محلّی» و «ذخیرة باران با ایجاد سطوح آبگیر باران»، جزو سه توصیة مهم برای مقابله با خشکسالی بوده است. در میان راهکارهای نهگانة مورد بررسی، استفاده از لوله برای انتقال آب کشاورزی، همکاری در ایجاد و توسعة شبکه های آبیاری و آبرسانی محلّی، پوششدادن سطح مخازن آب برای کاهش تبخیر، کمکردن روش آبیاری غرقابی، مسطّحکردن زمینهای کشاورزی، استفاده از تجارب و اطّلاعات افراد محلیبرای مقابله با خشکسالی، حذف گیاهان در طول مسیر کانال آبیاری، ایجاد شغل و منبع کسب درآمد دیگر برای کاهش فشار خشکسالی و رعایت قوانین محلّی در بهرهبرداری از منابع آب، جزو اولویّتهای اوّل بودهاند. نتایج آزمون همبستگی نشان داد سن و سابقة کار کشاورزان با استفادة آنان از راهکارهای مقابله با خشکسالی ارتباط معنیداری ندارد، امّا افزایش میزان ملاقات با مروّج و همچنین سطح تحصیلات، باافزایش استفادة کشاورزان از راهکارهای مقابله با خشکسالیهمراه است. | ||
کلیدواژهها | ||
خشکسالی؛ سازگاری؛ کمبود آب؛ نواحی روستایی؛ خراسان | ||
مراجع | ||
آسیایی، مهدی (1385) پایش خشکسالی در مشهد (با استفاده از شاخص خشکسالی پالمر)، جغرافیا و توسعة ناحیهای، 4 (7)، صص. 186-167. افروزه، فاطمه؛ چابکرو، غلامرضا؛ اکبری، سید محمدرضا (1388) اثرات منفی خشکسالی و راهکارهای مقابله با آن (مطالعة موردی: سیستان)، ارائهشده در: همایش ملّی مدیریت بحران آب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت. افشاری آزاد، محمدرضا (1388) راههای مقابله با پدیدة خشکسالی، در: مجموعهمقالات دوّمین کنگرة خشکسالی منطقهای و بحران آب، (صص. 215-229)، 23 و 24 خرداد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت. بابایی فینی، امالسلمه؛ علیجانی، بهلول (1392) تحلیل فضایی خشکسالیهای بلندمدّت ایران، پژوهشهای جغرافیایی طبیعی، 45 (3)، صص. 12-1. بانک جهانی (1381) مبارزه با فقر: گزارش توسعة جهانی 2000 تا 2001، ترجمة دفتر امور تأمین اجتماعی سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور، چاپ اوّل، تهران. بهجتی، توحید؛ مرتضوی، سیّد ابوالقاسم؛ پاریاب، جابر (1388) اثرات اقتصادی خشکسالی بر کشاورزی و راهکارهای مقابله با آن، در: مجموعهمقالات دوّمین همایش ملّی اثرات خشکسالی و راههای حلّ مدیریتی آن، (صص. 126-122)، 19 و 20 اردیبهشت، اصفهان. بیکمحمدی، حسن؛ نوری زمانآبادی، سید هدایتالله؛ بذرافشان، جواد (1384) اثرات خشکسالیهای 83-1377 بر اقتصاد روستایی سیستان و راهکارهای مقابلة با آن، جغرافیا و توسعه، 3 (5)، صص. 72-53. ثقفیان، بهرام (1387) پیشنویس برنامة راهبردی ارزیابی و پیشبینی خشکسالی منطقهای کشور، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، مشهد. جعفری، فاطمه؛ شعبانعلی فمی، حسین؛ دانشور عامری، ژیلا (1391) بررسی و تحلیل ادراک کشاورزان نسبت به راهکارهای مقابله با خشکسالی: مطالعة موردی شهرستان طارم علیا، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 3 (9 و 10)، صص. 186-171. حسینی، سید محمود؛ شریفزاده، ابوالقاسم؛ غلامرضایی، سعید؛ اکبری، مرتضی (1390) تبیین مؤلّفههای مدیریت بحران خشکسالی در مناطق روستایی و عشایری جنوب شرق کشور، تحقیقات اقتصاد و توسعة کشاورزی ایران، 42 (2)، صص. 197-185. حیدری، علی (1390) بررسی شاخصهای کیفیّت زندگی در سکونتگاههای روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد، مسکن و محیط روستا، 30 (136)، صص. 66-51. خبازراده، نسیم (1389) تحلیل نظام ترویج مدیریت خشکسالی در کشاورزی استان خوزستان، پایاننامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر محمد چیذری، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران. خزانهداری، لیلا؛ زابل عباسی، فاطمه؛ قندهاری، شهرزاد؛ کوهی، منصوره؛ ملبوسی، شراره (1388) دورنمایی از وضعیّت خشکسالی ایران طی سی سال آینده، جغرافیا و توسعة ناحیهای، 7 (12)، صص. 98-83. دریجانی، علی؛ شاهحسین دستجردی، سمانه؛ شاهنوشی فروشانی، ناصر (1389) تعیین اولویّتهای مدیریت ریسک خشکسالی در بخش کشاورزی شهرستان گنبد کاووس با استفاده از تکنیک تحلیل سلسلهمراتبی، اقتصاد کشاورزی، 5 (1)، صص. 59-37. رضایی، روحاله (1390) شناسایی و واکاوی راهکارهای مقابله با خشکسالی در مناطق روستایی استان زنجان از دیدگاه کارشناسان جهاد کشاورزی، مجلّة تحقیقات اقتصاد و توسعة کشاورزی ایران، 43 (1)، صص. 134-125. رکنالدّین افتخاری، عبدالرضا؛ موسوی، سید محمد؛ پورطاهری، مهدی؛ فرجزاده اصل، منوچهر (1393) تحلیل نقش تنوّع معیشتی در تابآوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی، مطالعة موردی: مناطق در معرض خشکسالی استان اصفهان، پژوهشهای روستایی، 5 (3)، صص. 662-639. شامحمدی حیدری، زمان؛ سلطانی، جابر (1380) بررسی راهکارهای مقابله با خشکسالی و کمآبی در منطقة سیستان، نشریة آب و فاضلاب، 12 (38)، صص. 62-54. عرفانیان، مریم؛ علیزاده، امین (1388) بررسی وضعیّت خشکسالیها در استان خراسان رضوی، جغرافیا و توسعة ناحیهای، 7 (3)، صص. 17-1. غلامی، مصیب؛ علیبیگی، امیرحسین (1393) شناسایی روشهای بومی مدیریت خشکسالی، مطالعة موردی: شهرستان سرپل ذهاب. پژوهشهای روستایی، 5 (3)، صص. 638-611. فاطمی، مهسا؛ کرمی، عزتاله (1389) مطالعة موردی واکاوی علل و اثرات خشکسالی. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 6 (2)، صص. 97-77. کابلی، نرجس؛ پزشکیراد، غلامرضا؛ شعبانعلی فمی، حسین (1391) تحلیل عاملی نگرش کارشناسان نسبت به راهکارهای مقابله با خشکسالی (استان البرز). پژوهشهای ترویج و آموزش کشاورزی، 5 (2)، صص. 44-33. کشاورز، مرضیه؛ کرمی، عزتاله (1387) سازههای اثرگذار بر مدیریت خشکسالی کشاورزان و پیامدهای آن: کاربرد مدل معادلات ساختاری، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 12 (43)، صص. 283-267. کشاورز، مرضیه؛ کرمی، عزتاله؛ زمانی، غلامحسین (1389) آسیبپذیری خانوارهای کشاورز از خشکسالی: مطالعة موردی، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 6 (2)، صص. 32-15. مساعدی، ابوالفضل؛ خلیلیزاده، مجتبی؛ محمدی استادکلایه، امین (1387) پایش خشکسالی هواشناسی در سطح استان گلستان، مجلّة علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 15 (2)، صص. 182-176. یزدانی، سعید؛ حقشنو، موژان (1386) مدیریت خشکسالی و ارائة راهکارهایی برای مقابله با خشکسالی، ارائهشده در: ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، انجمن اقتصاد کشاورزی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد. Abounoori, A. A. (1988) Agricultural Development in Drought-Prone Areas of Iran, Ph.D. Dissertation, Sub.S.V. University, India. Campbell, D., Barker, D., McGeregor, D. (2011) Dealing with Drought: Small Farmers and Environmental Hazards in Southern St. Elizabeth, Jamaica, Applied Geography, 31 (1), pp. 146-158. Folkman, S. (1984) Personal Control and Coping Processes: A Theoretical Aaalysis, Personality and Social Psychology, 46 (4), pp. 839-852. Hosseini, S. M., Sharifzadeh, A., Akbari, M. (2009) Causes, Effects and Management Mechanisms of Drought Crisis in Rural and Nomadic Communities in Southeastern Iran as Perceived by Agricultural/Rural Managers and Specialist, Human Ecology, 27 (3), pp. 189-200. Iglesias, A., Garrote, L., Cancelliere, A., Cubillo, F., Wilhite, D. A. (2009) Coping with Drought Risk in Agriculture and Water Supply System, Berlin: Springer Science+Business Media BV. Keenan, S. P., Krannig, R. S. (1997) The Social Context of Perceived Drought Vulnerability, Rural Sociology, 62 (1), pp. 69-88. Mardy, T., Nasiruddin, M., Sarker, M. A., Roy, D., Dunn, E. S. (2018) Assessing Coping Strategies in Response to Drought: A Micro Level Study in the North-West Region of Bangladesh, Climate, 6 (2), pp. 23. Miller, D. E., Hays, C. R. (1995). Missouri Drought Response Plan, Missouri: Department of Natural Resources' Division of Geology and Land Survey. Stefanski, R. (2006) Overview of Drough Preparedness and Coping strategies, Geneva: Wrld Meteorological Organization. Urkiaga, A., Fuentes, L., Bis, B., Chiru, E., Balasz, B. (2008) Developpent Ofanalysis Tools for Social, Economic and Ecological Effets Water Reuse, Desalination, 218 (1-3), pp. 81-91. Wilhite, D. A. (2000) Drought as a Natural Hazard: Concepts and Definitions, In: Drought: A Global Assessment (pp. 3-18), London: Routledge Publishers. Wilhite, D. A., Hayes, M. J., Knutson, C., Smith, K. H. (2000). Planning for Drought: Moving from Crisis to Risk Management, The American Water Resources Association, 36 (4), pp. 697-710. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,972 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 966 |